Tại buổi làm việc về khắc phục hậu quả mưa lũ chiều 19/10, ông Nguyễn Văn Quảng, Bí thư Thành ủy Đà Nẵng, đánh giá thành phố đã có phương án ứng phó với bão tốt, nhưng với mưa lụt đô thị thì còn nhiều hạn chế. Về lý thuyết mọi người đều biết cần huy động lực lượng, phương tiện đến ứng cứu, nhưng thực tế gặp rất nhiều khó khăn. "Nước chảy xiết như thác, không phải đơn thuần cứ nghĩ có lực lượng, phương tiện là cứu được dân", ông Quảng nói.
Nhiều ôtô chết máy, nằm chắn ngang đường tại ngã tư Lê Duẩn - Hoàng Hoa Thám, đêm 14/10. Ảnh: Nguyễn Đông
Một trong những khó khăn được thiếu tá Lê Quang Hiệp, Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn đặc công 409 (Bộ Tư lệnh Quân khu 5), đơn vị trực tiếp cứu hộ hơn 100 hộ dân ở khu Đà Sơn, quận Liên Chiểu, chỉ ra địa hình đô thị nhiều hẻm, kiệt nhỏ và vô số vật cản. Lượng mưa có lúc lên 165 mm/giờ khiến lũ lên nhanh, chảy xiết, cuốn phăng nhiều tài sản, vật dụng sinh hoạt của người dân ra đường.
Là đô thị sầm uất, Đà Nẵng có hơn 100.000 ôtô, nhưng hiện thiếu hơn 150 bãi đỗ xe. Ôtô của người dân hầu hết đậu ngoài đường. Trong mưa lũ, chính dòng ôtô nằm la liệt trên đường đã chắn lối đi của xe cứu hộ và phần nào ngăn cản dòng thoát lũ.
Phương tiện cứu hộ mưa lũ chủ yếu là xe chuyên dụng của lực lượng cứu hỏa, xe tải gầm cao của quân đội, một số xe thiết giáp và ca nô, xuồng cao su, những thứ thích hợp với cứu hộ ở vùng nông thôn thông thoáng. Theo thiếu tá Hiệp, ở vùng đô thị như Đà Nẵng, khi di chuyển trên đường phố ngập chừng 0,5-1,5 m, ca nô lập tức bị gãy chân vịt vì va vào mặt đường và vật cản khác.
Xe thiết giáp chỉ có thể di chuyển khi nước không quá một mét. Loại phương tiện này chạy nhanh vô tình tạo thành sóng lớn trên đường phố, xô ngã người đi di tản hoặc ập vào nhà dân.
Nhiều năm bơi cứu hộ, anh Đào Đặng Công Trung, 43 tuổi, cho biết cứu hộ, cứu nạn trong đô thị có thuận lợi là hệ thống sơ cấp cứu gần, dễ hỗ trợ người dân trong tình huống bị thương, nhưng các nhà trong hẻm, kiệt nhỏ rất khó tiếp cận lúc đêm tối, mất điện, nước lũ dâng nhanh. Thống kê của ngành điện lực, đêm 14/10, hơn một nửa khách hàng ở Đà Nẵng bị cúp điện (207.000).
Cả khu vực rộng lớn mất điện, ánh sáng chỉ từ đèn pin hoặc đèn sạc nên tầm nhìn hạn chế. Nhiều con hẻm nước lũ cuồn cuộn kéo theo cả xe máy, mái tôn trôi. Nếu người đi cứu không cẩn thận rất dễ bị tôn cắt trúng người hoặc va vào rất nhiều vật cản trên đường.
Lính đặc công Tiểu đoàn 409 dùng xuồng cao su cứu nạn người dân, đêm 14/10. Ảnh: Nam Quốc
Trong trận mưa lũ, Tiểu đoàn đặc công 409 đã linh hoạt sử dụng xuồng cao su. Khi dùng xuồng cao su tiếp cận nơi ngập sâu, xuồng ngấm nước nên rất nặng. Lính đặc công không thể xả hơi để gấp gọn mà phải cơ động từng nhóm chục người khiêng xuồng băng qua đoạn nước cạn từ hẻm này sang hẻm khác, thả xuống bơi vào trong để kịp cứu người.
Lính đặc công bơi giỏi, được huấn luyện bơi cứu nạn, cứu hộ trong lũ. Tuy nhiên, theo thiếu tá Hiệp, không giống như cứu người ở nông thôn, ca nô có thể chạy một mạch đến nơi nhà ngập và di chuyển người dân đến nơi an toàn. Ở đô thị, ca nô không thể hoạt động nên tốc độ cứu dân không thể nhanh hơn.
Ở những con hẻm quá nhỏ, đặc công phải buộc dây thừng ngang bụng để bơi vào, trong khi đồng đội đứng bên ngoài ghì chặt dây, nhịp nhàng thả ra hoặc thu về khi đã cứu được người. Người lớn, bộ đội có thể dìu đi, riêng trẻ em phải cõng, địu. "Khi cứu một em nhỏ 6 tháng tuổi, chúng tôi nghĩ ra cách đặt một chiếc chậu lên trên phao hình tròn, lót áo phao làm chỗ nằm cho bé và che mưa phía trên để kéo ra nơi xuồng cao su đợi sẵn", thiếu tá Hiệp kể.
Điện thoại bị mất sóng nên dù số người cầu cứu để lại trên mạng xã hội nhưng khi bộ đội đến nơi không gọi được, phải tự tìm kiếm. Bộ đàm có nhưng không thể sử dụng vì nguy cơ ngâm trong nước. Tiếp cận được nhà dân bị ngập, nhưng việc thuyết phục họ lên xuồng dời đi cũng không dễ. "Họ sợ đi sơ tán sẽ không trông coi được tài sản. Có người lớn bơi ra ngoài, bám vào cổng kêu cứu nhưng không chịu lên xuồng vì sợ sẽ bỏ lại vợ con. Chúng tôi cam kết cứu bằng hết thành viên trong nhà, họ mới chịu đi", thiếu tá Hiệp kể.
Lính cứu hỏa hỗ trợ người dân di chuyển qua đoạn nước sâu trên đường Hoàng Hoa Thám. Ảnh: Nguyễn Đông
Thiếu tá Hiệp và anh Trung kiến nghị ngoài lực lượng cứu hộ phải có kinh nghiệm, được diễn tập cho tình huống lũ ở đô thị thì nên có các xuồng cao su cỡ nhỏ phù hợp đặc thù kiệt, hẻm nhỏ; đầu tư máy bơm, máy phát điện công suất lớn hỗ trợ cho quá trình cứu hộ, cứu nạn. Thành phố cần có phương án hỗ trợ thức ăn, quần áo tức thời cho dân vì lũ lên mọi tài sản của người dân đã hư hỏng, nhiều người đói và rét vì ngâm trong nước nhiều giờ.
Ghi nhận những góp ý của lực lượng cứu hộ, lãnh đạo thành phố đánh giá trong đợt mưa lũ vừa qua, nếu không có quân đội, công an thì thiệt hại về người ở Đà Nẵng sẽ rất lớn. Thành phố đã rút ra nhiều bài học về công tác ứng phó, trong đó cần có phương tiện phù hợp để tiếp cận được người dân trong đô thị chật hẹp.
Đêm 14, rạng sáng 15/10, mưa lũ do hoàn lưu bão Sơn Ca khiến gần 70.000 nhà dân ở Đà Nẵng bị ngập, 29 nhà bị sập, 6 người chết, 2.000 ôtô và 30.000 xe máy hư hỏng..., thiệt hại vật chất gần 1.500 tỷ đồng.