Dưới đây là những phân tích của anh khi công trình đã thực hiện được gần 30% khối lượng công việc.
Đến nay qua một thời gian quan sát sản phẩm thực tế, lắng nghe dư luận, tôi nhận thấy những điều không mong đợi đã đến.
Trong bối cảnh nhiều công trình kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long chưa thấy bóng dáng, việc xuất hiện “ý tưởng” trang trí đoạn đê nội thành với cái tên là “Con đường Gốm sứ ven sông Hồng - quà tặng 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội” đã nhanh chóng được thông qua và triển khai. Có dự án tạo dựng cảnh quan đô thị nào được thực thi khi chỉ có các thông số về quy mô, chiều dài hơn 6km với 6 nội dung và một số hình ảnh minh hoạ mà không có thiết kế tổng thể về cả hình thức và nội dung? Nên sau hơn 2 năm triển khai, đến nay vẫn treo lơ lửng một câu hỏi lớn: đâu là ý tưởng, nội dung xuyên suốt của “con đường”?, quy hoạch, thiết kế cảnh quan tổng thể của “con đường” như thế nào? Đáng lẽ các câu hỏi này được minh giải trước khi được phê duyệt và quá trình triển khai tuân thủ theo ý tưởng, quy hoạch thiết kế tổng thể thì đến nay dự án đã rất khác.
Tình trạng không kết nối, thiếu đồng bộ, thiếu thân thiện với môi trường sẽ sớm xuất hiện nếu dự án tiếp tục triển khai như hiện nay. Không hy vọng và Dự án cũng không thể tái hiện dòng chảy liên tục của lịch sử Thăng Long - Hà Nội qua tranh ghép gốm, nhưng nội dung trên “con đường” đó cần được kết nối với các địa điểm và góp phần mang hồn của địa điểm nó đi qua vì dòng sông, con đê với bao địa danh đã hằn in trong lịch sử, văn hoá Hà Nội, không thể có sự vô tình ngang qua ở đây.
Do thiếu quy hoạch tổng thể nên dự án không kết nối với các hướng nhìn, không gian mở, vườn hoa, nơi có điểm cảm thụ thị giác tốt để góp phần mang lại mỹ cảm và truyền tải nội dung. Bức tường đê chỉ là một trong những yếu tố cấu thành không gian cảnh quan công cộng của con đường, nếu muốn làm đẹp con đường phải xem xét và tạo dựng đồng bộ các yếu tố: cây xanh, vỉa hè, lan can, cầu thang…thậm chí cả bề mặt bức tường phía sông đang ngày càng cao lên và xám đi ngăn cách dòng sông, con người với thành phố, nếu không khi hoàn thành có lẽ phải đổi tên dự án là bức tường gốm sứ ven sông.
Để làm đẹp con đê bê tông có nhiều cách trong đó có trang trí gốm, xanh hoá bằng cây… tại sao ta lại sử dụng một cách duy nhất là ghép gốm, liệu những mặt trái thiếu thân thiện môi trường của loại vật liệu này đã được cân nhắc khi tạo dựng.
Vấn đề cảm thụ thị giác và an toàn giao thông bị xem nhẹ, chính những nút giao thông là những khoảng lặng cần thiết nhất cho thị giác vì nơi đó cần cho sự tập trung điều khiển phương tiện giao thông, không có điều kiện để thưởng thức, càng không thể suy nghĩ, liên tưởng thì trái lại dự án lại coi đó là những lợi thế để tập trung thể hiện “dấu ấn định đô Thăng Long”, hoạ tiết hoa văn Phùng Nguyên, Đông Sơn… Chạy theo chiều dài con đường sự liên tục của các hoa văn hoạ tiết, màu sắc sẽ làm cho mắt thiếu những khoảng nghỉ cần thiết nếu không được chấn chỉnh đây sẽ là ví dụ điển hình của sự ô nhiễm thị giác trong đô thị.
Về chất lượng nghệ thuật, thẩm mỹ Hội đồng tư vấn khoa học cần lên tiếng và hơn hết là cộng đồng, tuy nhiên tôi xin lưu ý đây không phải nơi biểu diễn, hay thể hiện một cách tự do của ai đó, càng không phải là “phòng thí nghiệm” ,“nơi diễn tập” hay “thử nghiệm” sáng tác nghệ thuật của các tác giả nước ngoài. Tất cả cần được tuân thủ mục tiêu, chủ đề, quy hoạch và phải qua một “bộ lọc” thật sự, có tính đến phương án đào thải, thay thế.
Để có cái nhìn tổng thể, toàn diện, quyết định về dự án, tôi kiến nghị cấp có thẩm quyền xem xét 6 điểm sau:
1. Rà soát lại trình tự thủ tục, các bước tiến hành của Dự án theo đúng quy định, xem xét tính pháp lý phù hợp Luật Đê điều và các quy định khác của pháp luật liên quan tới việc nâng cao 60cm thân đê nội thành.
2. Xem xét, phê duyệt ý tưởng, nội dung, quy hoạch thiết kế cảnh quan tổng thể của “con đường” nếu phù hợp.
3. Ngoài xem xét cơ chế huy động xã hội hoá, quy định về quảng cáo đúng Luật cần có cơ chế thu hút sự tham gia, đóng góp của các nghệ sĩ…công khai, minh bạch.
4. Đánh giá tác động môi trường của dự án.
5. Xem xét việc kết nối, đồng bộ dự án cảnh quan công cộng.
6. Củng cố và phát huy vai trò, trách nhiệm của Hội đồng tư vấn khoa học.
KTS Nguyễn Thanh Sơn