Con thừa hưởng 50% bộ gene từ cha và 50% gene từ mẹ. Do đó, nhiều đặc điểm mang tính chất di truyền, nhất là các gene trội của cha mẹ sẽ để lại cho con cái. Không chỉ các yếu tố dễ nhìn thấy như diện mạo, cha mẹ còn di truyền cho con các gene quy định trí thông minh, tính cách, các bệnh di truyền... Dưới đây là một số yếu tố mà đứa con của bạn sẽ được thừa hưởng từ hai vợ chồng.
Ngoại hình
Diện mạo là điểm giống nhau dễ nhận thấy nhất giữa cha mẹ và con cái. Con thường thừa hưởng những đặc điểm như màu da, gương mặt, mắt, mũi, miệng... của cha và mẹ. Nếu cha và mẹ có làn da trắng thì nhiều khả năng con cái cũng có làn da sáng màu giống vậy. Trường hợp một trong hai người có làn da sẫm màu thì con cái sẽ thừa hưởng yếu tố này, bởi gene quy định da đen, sẫm thường trội hơn da trắng.
Bạn cũng có thể thấy cao cái có đường nét khuôn mặt giống với mình như môi, mắt, mũi, miệng... Chẳng hạn cha mẹ có mũi tẹt thì đứa trẻ sinh ra thường mũi không cao hay đôi mắt một mí cũng thế. Không ít trường hợp con cái sinh ra là "bản sao" của cha hoặc mẹ, có thể khiến nhiều người không nhận ra sự khác biệt trong hình ảnh khi trạc độ tuổi.
Trí thông minh
Bác sĩ Hà Thị Mỹ Hạnh, tư vấn di truyền tại Genetica, cho biết khoảng 50% trí thông minh của cha mẹ di truyền cho con cái. Do đó, nếu cha mẹ có chỉ số thông minh (IQ) cao có khả năng di truyền cho con cái những đặc điểm nổi trội này.
Các nghiên cứu cho thấy, người mẹ thông minh thì nhiều khả năng sẽ sinh ra những đứa con thông minh hơn người cha. Bởi trí tuệ thường tập trung ở nhiễm sắc thể X, trong khi người mẹ có hai nhiễm sắc thể X thì người cha chỉ có một. Các nhà khoa học đã tìm ra rất nhiều gene có liên quan đến trí thông minh có tính di truyền như XPTR, KIBRA, BDNF, PLXNB2... Qua các xét nghiệm gene, bạn cũng có thể phần nào biết được xu hướng di truyền trí thông minh cho con cái.
Trẻ có thể ghi nhớ nhiều màu sắc có thể do khả năng bẩm sinh. Ảnh: Freepik
Năng khiếu
Một số gia đình có truyền thống nghệ thuật như âm nhạc, hội họa, thể thao... thường con cái của họ cũng có những năng khiếu này. Bác sĩ Mỹ Hạnh chia sẻ thêm, không thể loại bỏ yếu tố nuôi dưỡng tác động đến năng khiếu, nhưng yếu tố di truyền cũng có liên quan. Tiềm năng xuất hiện ở cha, mẹ hoặc cả hai người thì con sinh ra cũng có những tiềm năng đó. Ví dụ trẻ có tiềm năng thể thao với "gene tốc độ" ACTN3 có thể thừa hưởng từ phụ huynh.
Tuy nhiên, theo bác sĩ Mỹ Hạnh, việc khẳng định năng khiếu di truyền ở tất cả những đứa con là chưa chính xác. Bởi một số trẻ khi sinh ra không bộc lộ những năng khiếu này nhưng được phụ huynh dạy dỗ, uốn nắn để xuất sắc về lĩnh vực truyền thống của gia đình. Cha mẹ có thể hiểu rõ những tiềm năng của con qua các xét nghiệm gene có liên quan. Kết quả gene có thể giúp phụ huynh cái nhìn rõ ràng hơn để giúp con phát huy tiềm năng, thế mạnh.
Trẻ đam mê ca hát có thể ảnh hưởng từ gia đình. Ảnh: Freepik
Bệnh di truyền
Theo nhiều nghiên cứu, con cái có thể mắc các bệnh di truyền từ cha, mẹ. Trong đó, bệnh di truyền thường gặp là ung thư, máu khó đông, tan máu bẩm sinh (thalassemia)... Các nhà khoa học đã tìm thấy nhiều gene có yếu tố di truyền mạnh như BRCA1, BRCA2 gây ung thư vú, ung thư cổ tử cung... Những người con gái có mẹ mắc ung thư vú làm tăng khả năng mắc bệnh cao hơn 2-3 lần so với trường hợp bình thường. Có khoảng 20 loại ung thư có tính chất di truyền từ gia đình. Tuy nhiên, yếu tố di truyền ung thư chỉ chiếm khoảng 5-10% nguy cơ gây bệnh, trong khi đó phần lớn là các đột gene do lối sống.
Các bệnh di truyền từ gene nên không có cách để phòng ngừa nhưng các con có thể tầm soát sớm để có thể phát hiện bệnh (nếu có) và được điều trị kịp thời. Bệnh được điều trị sớm thường cho kết quả khả quan hơn ở giai đoạn muộn. Ngay từ thăm khám tiền hôn nhân, sàng lọc lúc mang thai có thể dự đoán nguy cơ một số bệnh di truyền từ cha mẹ sang con cái. Hiện nay một số gia đình mắc bệnh di truyền còn thực hiện một số xét nghiệm gene để tìm hiểu rõ hơn về nguy cơ.
Tính cách
Tính cách của một đứa trẻ cũng có ảnh hưởng từ bố mẹ, không chỉ về nếp sống, cách giáo dục mà còn cả yếu tố di truyền bên trong. Một số gene quy định tính cách có thể tương đồng của cha mẹ với trẻ chẳng hạn như gene "nóng tính" MAOA; gene KATNAL2 có liên quan đến tính tự giác và cẩn thận; gene DRD2, DRD4 gắn với trải nghiệm khám phá...
So với các yếu tố khác như trí thông minh, đột biến gene gây bệnh thì sự di truyền về tính cách thường không rõ ràng. Tính cách do nhiều yếu tố tác động, có thể thay đổi theo thời gian và thường yếu tố giáo dục, môi trường sẽ tác động nhiều hơn.
Kim Uyên