Canard et Lotus (Uyên ương hý liên) của Lê Phổ đạt khoảng 1,28 triệu USD (1,2 triệu euro), cao nhất phiên đấu giá Magnificence and Regality (Sự tráng lệ và vương giả), diễn ra hôm 7/11 tại Sotheby's Paris. Trước đó, bức họa ước tính 350.000-500.000 euro.
Tác phẩm thuộc bộ sưu tập của Hoàng thân Nguyễn Phúc Bửu Lộc (1914-1990), là cháu năm đời của vua Minh Mạng (1791-1841) - hoàng đế thứ hai triều Nguyễn.
Đây là một trong những bức tranh lụa đầu tiên của danh họa, vẽ cuối thập niên 1930, kích thước 64x96 cm. Trên nền chất liệu mực và bột màu, ông khắc họa hình ảnh đôi vịt uyên ương, xuất hiện giữa những bông sen - biểu trưng của Phật giáo.
Các tranh khác của Lê Phổ tại buổi đấu giá đều có giá bán vượt xa dự kiến. Femme au voile (Thiếu nữ choàng khăn) được gõ búa 435.000 USD (406.400 euro), tranh La Bataille de Coqs (Giờ uống trà của gia đình) bán 298.000 USD (279.400 euro), Mère et enfant avec iris (Mẹ con và hoa diên vỹ) thu về 217.000 USD (203.200 euro).
Ngoài Uyên ương hý liên, Lê Phổ có nhiều tranh triệu USD trước đó. Trong hình là bức Family Life (Đời sống gia đình), được gõ búa 1,1 triệu USD tại Sotheby's Hong Kong hồi tháng 4/2017. Danh họa vẽ tranh trong khoảng thời gian năm 1937-1939, sử dụng mực và bột màu trộn keo trên vải bố, kích thước 82x66 cm.
Các chuyên gia nhận định Family Life là bức tranh lụa tinh xảo, hiếm có trong sự nghiệp của Lê Phổ. Bức họa mô tả khoảnh khắc thân mật trong một ngày nhàn nhã, tập trung vào hình ảnh hai mẹ con.
Dáng vẻ của họ tạo thành hình bầu dục hài hòa, biểu thị bản chất tương hỗ của tình mẫu tử. Màu sắc Lê Phổ sử dụng trong tác phẩm thể hiện nét thanh bình, khắc họa cuộc sống và con người ở Việt Nam, trong đó hạnh phúc gia đình là nền tảng.
Lê Phổ (1907-2001) - một trong tứ kiệt của hội họa Việt Nam, cùng Mai Trung Thứ, Lê Thị Lựu, Vũ Cao Đàm. Ông được xưng tụng là "danh họa Việt Nam trên đất Pháp".
Jeune femme attachant son foulard (Thiếu nữ choàng khăn) có giá 1,11 triệu USD tại phiên đấu giá của Christie's Hong Kong, tháng 5/2021.
Bức họa tiêu biểu cho nguồn cảm hứng lớn của Lê Phổ - thiếu nữ với khăn choàng. Ông vẽ năm 1938, khi ở giai đoạn đỉnh cao của sự nghiệp. Bức vẽ phô diễn kỹ thuật vẽ lụa hiện đại, khác tranh lụa truyền thống trong nước và khu vực Đông Á, mô tả vẻ thanh tao của phụ nữ.
Tác phẩm Thiếu nữ bên hoa mẫu đơn giá 1,36 triệu USD trong phiên của Aguttes hồi tháng 10/2020. Tranh mực và màu trên lụa, được vẽ khoảng năm 1945. Theo Aguttes, danh họa đã kết hợp khéo léo giữa nghệ thuật phương Tây và yếu tố truyền thống Việt Nam trong bức vẽ.
The et Sympathie có giá cuối là 1,36 triệu USD trong phiên Modern Evening Auction của Sotheby's, hồi tháng 10/2022.
Tranh sơn dầu trên vải, kích thước 131x195 cm, tả khung cảnh buổi trà chiều trong khu vườn, với ánh mặt trời xuyên qua tán lá, chiếu vào các nhân vật. Nhà đấu giá giới thiệu bức họa ra đời trong giai đoạn Findlay, thể hiện khả năng của Lê Phổ trong việc xây dựng bố cục phức tạp với 11 nhân vật, kết hợp giữa những chủ đề nổi tiếng nhất sự nghiệp - hoa, thiếu nữ và tĩnh vật.
Theo nhận định của Sotheby's khi đó, tác phẩm là một trong những bức sơn dầu trên vải lớn nhất của họa sĩ từng xuất hiện trên thị trường. "Kích thước lớn, các chi tiết được khắc họa tỉ mỉ, bối cảnh và bố cục tạo chiều sâu cho bức tranh, quả là một kiệt tác hiếm có trong sự nghiệp nghệ thuật đồ sộ của Lê Phổ", nhà đấu giá viết.
Trong phiên đấu giá 20th Century & Contemporary Art của Christie’s Hong Kong tháng 5/2019, tranh Nude (Khỏa thân) của danh họa được gõ búa 1,4 triệu USD.
Tranh có kích thước 90,5 x 180,5 cm, dùng chất liệu sơn dầu. Christie’s phân tích tác phẩm thu hút người xem ở kỹ thuật điêu luyện của họa sĩ. Vẽ khỏa thân từng là điều cấm kỵ với tư duy Nho giáo ở Việt Nam thời xưa, nhưng Lê Phổ đã phá vỡ những quy tắc truyền thống, tạo nền tảng mới.
Bức Figures in a garden (Dáng hình trong vườn) bán được 2,28 triệu USD phiên đấu giá Modern Evening Auction của Sotheby's hồi tháng 4/2022, cao thứ hai trong lịch sử tranh Việt thời điểm đó.
Tác phẩm gồm ba bức sơn dầu trên vải ghép lại, khắc họa sáu nhân vật có kích thước như người thật, mỗi người một hoạt động, điểm chung là hòa mình với những tán cây, hoa trong khu vườn. Theo Sotheby's, bức vẽ ra đời trong thời kỳ Findlay (giai đoạn hoàng kim) của danh họa, khi ông thường sử dụng nhiều tông màu sáng, sống động cùng chất liệu sơn dầu trên vải khổ lớn trong các sáng tác.
Nhà nghiên cứu Ngô Kim Khôi nhận định điểm nổi bật của tác phẩm là kích thước lớn và sắc vàng tượng trưng trong tranh họa sĩ, dù nét lãng mạn chưa đạt đến điểm cao so với các bức khác của ông.
La famille dans le jardin (Gia đình trong vườn), chất liệu mực và bột màu trên lụa, kích thước 91,3x61,5 cm. Bức họa có giá 2,37 triệu USD trong phiên 50th Anniversary Contemporary Evening Auction, kỷ niệm 50 năm tại thị trường châu Á của Sotheby's vào tháng 4. Đây là tranh lụa có kích thước lớn thứ hai của Lê Phổ xuất hiện trên thị trường.
Nhà đấu giá cho biết tranh như một tác phẩm nhiếp ảnh, thể hiện kỹ thuật và trí tưởng tượng của Lê Phổ. Ông khắc họa cảnh một phụ nữ mặc áo dài trắng đang ngồi khâu vá, bên cạnh là em bé đọc sách, đằng sau là một số người đang làm những hành động khác nhau, mô tả khung cảnh nhàn nhã. Danh họa chú trọng từng chi tiết như cỏ cây, con vật, giỏ tre đựng cá. Bố cục nhiều lớp, trải dài giúp bức vẽ có chiều sâu.
Phương Linh
Ảnh: Sotheby's, Christie's