Quân đội Ukraine ngày 28/8 tuyên bố kiểm soát hoàn toàn làng chiến lược Rabotino ở tỉnh Zaporizhzhia sau gần ba tháng phản công. Đây được cho là thắng lợi quan trọng của Ukraine, mở đường cho Kiev tiếp tục tiến sâu hơn về phía nam, hướng tới mục tiêu cắt đứt hành lang trên bộ của Nga nối bán đảo Crimea với vùng Donbass và mở đường ra biển Azov.
Ba ngày trước khi Nga thất thủ ở Rabotino, nhóm lính đánh thuê Rusich có liên kết với tập đoàn Wagner và được giao nhiệm vụ chiến đấu ở gần ngôi làng, đã đe dọa buông súng cho tới khi chính phủ Nga ngăn cản việc dẫn độ Yan Petrovsky, thủ lĩnh cấp cao của nhóm, từ Phần Lan sang Ukraine.
Thành viên nhóm Rusich. Ảnh: Telegraph
Petrovsky, người có quốc tịch Nga và Na Uy, là đồng sáng lập nhóm Rusich năm 2014. Các tay súng nhóm này từng tham chiến ở vùng Donbass, miền đông Ukraine và có thời điểm là một nhà thầu phụ của Wagner.
Petrovsky bị giới chức Phần Lan bắt hôm 20/7 tại sân bay Helsinki với lý do vi phạm quy định về thị thực. Ông bị Ukraine cáo buộc nhiều tội danh liên quan tới khủng bố và có nguy cơ phải ngồi tù 15-20 năm nếu bị dẫn độ tới nước này.
"Petrovsky chưa được nhân viên lãnh sự hay luật sư nào của chính phủ Nga tới thăm. Ông ấy bị đe dọa dẫn độ tới Ukraine theo hình thức trực tiếp hoặc thông qua một nước thứ ba, liên quan tới một vụ án hình sự không có thật", Rusich tuyên bố hôm 25/8.
"Rusich sẽ ngừng mọi hành động chiến đấu", nhóm này cho biết trên Telegram. "Nếu đất nước không thể bảo vệ công dân của mình, thì tại sao công dân lại phải bảo vệ đất nước?".
Đây không phải lần đầu tiên Rusich tỏ thái độ không hài lòng với giới chức Nga. Trước đó, sau vụ rơi máy bay khiến trùm Wagner Yevgeny Prigozhin và các thủ lĩnh cấp cao của nhóm thiệt mạng hôm 23/8, nhóm này cũng đăng tải thông điệp trên Telegram ngụ ý rằng Prigozhin nên "hoàn tất vụ nổi loạn" thay vì bỏ cuộc giữa chừng.
Trùm Wagner hồi tháng 6 đã dẫn theo hàng nghìn tay súng từ Ukraine về Nga nhằm "đòi công lý", sau khi cáo buộc Bộ Quốc phòng Nga không kích một doanh trại của lực lượng này khiến nhiều người chết. Sau 24 giờ căng thẳng, Prigozhin quyết định rút quân theo thỏa thuận đạt được dưới sự trung gian của Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko.
Hiện chưa rõ Rusich có ngừng chiến đấu tại làng Rabotino như lời đe dọa hay không. Tuy nhiên, theo Jeff Hawn, chuyên gia nghiên cứu xung đột từ Viện New Lines, trụ sở tại Washington, kịch bản này "rất có thể đã xảy ra", thêm rằng đây nhiều khả năng là nguyên nhân dẫn tới việc Nga để mất Rabotino.
Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW), trụ sở tại Washington, cũng xác nhận Rusich đã chiến đấu ở ngoại vi làng Rabotino. "Khu vực chiến đấu của Rusich có vai trò rất quan trọng trên tiền tuyến", ISW cho hay. Một thời gian ngắn sau khi ISW công bố báo cáo phân tích chiến trường, Rabotino thất thủ.
Vị trí làng Rabotino, nơi quân đội Ukraine đã kiểm soát và đang hướng xuống phía nam, về Novoprokopivka. Đồ họa: RYV
Theo Hawn, Nga đang phải dàn trải lực lượng bảo vệ một phòng tuyến dài hơn 1.000 km ở miền đông và miền nam Ukraine. "Họ không có nguồn lực để thay thế nếu một đơn vị từ bỏ chiến đấu", chuyên gia này nói.
Hawn cho rằng các tay súng Rusich không chỉ tìm cách "cứu" thủ lĩnh cấp cao bị bắt ở Phần Lan, mà còn đang tìm cái cớ để thoát khỏi chiến trường, khi "nhận ra rằng Ukraine sẽ không bỏ cuộc".
Tập đoàn quân sự tư nhân Wagner của Prigozhin được cho là công cụ để Nga kiểm soát các nhóm lính đánh thuê tại Ukraine, khi các nhóm này được Prigozhin trả lương hậu hĩnh bằng USD thay vì đồng ruble. Tuy nhiên, cái chết của Prigozhin dường như đã khiến tình hình thay đổi.
Điện Kremlin gần đây có các động thái nhằm giảm ảnh hưởng của Wagner và các nhóm liên kết. Tổng thống Nga Vladimir Putin ngày 25/8 ký sắc lệnh yêu cầu thành viên các đơn vị tình nguyện, trong đó có Wagner, phải tuyên thệ trung thành dưới quốc kỳ Nga.
Sắc lệnh này được coi là động thái mang tính quyết định nhằm đặt các nhóm vũ trang như Wagner hay Rusich dưới sự chỉ huy trực tiếp của quân đội Nga, buộc họ phải chấp hành chỉ đạo và điều động từ Bộ Quốc phòng.
"Giờ có lẽ các tay súng đánh thuê đang được trả lương bằng đồng ruble, đấy là trong trường hợp họ vẫn có lương", Hawn nói. "Họ có thể cũng không được cung ứng vật tư nữa vì lính đánh thuê thuộc diện được ưu tiên thấp nhất trong hệ thống hậu cần của quân đội Nga, vốn đang chịu nhiều áp lực do chiến dịch phản công của Ukraine".
Binh sĩ Ukraine tiến vào làng Rabotino ngày 25/8. Ảnh: Reuters
Prigozhin từng nhiều lần cáo buộc quân đội Nga không cung cấp đủ đạn cho Wagner để chiến đấu tại Bakhmut, thậm chí đe dọa rút quân khỏi chiến trường nếu tình trạng này vẫn tiếp diễn.
Theo chuyên gia Hawn, cái chết của Prigozhin sẽ khiến các nhóm lính đánh thuê như Rusich tại Ukraine rơi vào tình trạng khó kiểm soát. Các tay súng chiến đấu vì tiền này thậm chí có thể đổi phe nếu được đãi ngộ hậu hĩnh hơn.
"Tôi sẽ không ngạc nhiên nếu một số lính đánh thuê đột nhiên gia nhập lực lượng Quân đoàn Tự do nước Nga, đặc biệt là nếu được hứa hẹn trả lương bằng USD", Hawn nhận định, đề cập đến tên nhóm dân quân vũ trang ủng hộ Ukraine từng tham gia đợt tấn công vào lãnh thổ Nga.
Phạm Giang (Theo France24, Telegraph)