Ông Đào Thịnh Cường (Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao) cho biết như vậy tại cuộc tọa đàm việc thực hiện giám định tư pháp trong trường hợp cần phối hợp nhiều cơ quan, tổ chức do Uỷ ban Tư pháp tổ chức ngày 21/2.
Ông Cường nói, hầu hết các vụ án liên quan giám định về kinh tế đều không bảo đảm về thời gian. Năm 2013-2018, Vụ Thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra án kinh tế trưng cầu giám định tư pháp, định giá tài sản trong tố tụng hình sự với 46 vụ án thì 8 vụ bị kéo dài thời gian giám định. Trong thời gian chờ kết quả giám định, cơ quan tiến hành tố tụng không đánh giá, kết luận được trách nhiệm của các cá nhân liên quan trong vụ án để xử lý theo quy định của pháp luật.
Ông Đào Thịnh Cường (Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao). Ảnh: HT
Thượng tá Lê Đức Trường (Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu C03, Bộ Công an) đánh giá, kết luận giám định là chứng cứ rất quan trọng để đánh giá, kết luận điều tra vụ án. Với tội phạm tham nhũng, kinh tế, cơ quan điều tra khó có chứng cứ trực tiếp, quả tang để chứng minh tội phạm, thậm chí chỉ lời khai cũng chưa là chứng cứ kết tội. Vì vậy, kết luận giám định về thiệt hại, nghi vấn trục lợi... chính là những chứng cứ tốt nhất để chứng minh.
Nhiều nội dung giám định liên quan trách nhiệm quản lý của một số cơ quan, tổ chức nên giám định viên từng mảng phải có cơ chế để thường xuyên trao đổi, phối hợp thực hiện để có kết luận chính xác, khách quan. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, các cơ quan có biểu hiện đùn đẩy, né tránh trách nhiệm giám định khi vụ án thuộc lĩnh vực quản lý chuyên môn của cơ quan đó.
Theo ông Trường, có vụ việc khi C03 trưng cầu giám định về quản lý giá cước vận tải, cả Bộ Tài chính, Bộ Giao thông Vận tải đều từ chối giám định. Sau đó phải có sức ép từ cơ quan tư pháp Trung ương, Bộ trưởng Giao thông Vận tải mới thực hiện yêu cầu của cơ quan cảnh sát điều tra. Việc này khiến vụ án "tắc" 21 tháng mới có được kết luận giám định.
Thượng tá Lê Đức Trường. Ảnh: HT
Ông Phạm Đức Hưng, Giám định viên Bộ Tài chính giải thích, đa số các vụ án kinh tế lớn giám định viên tài chính được trưng cầu giám định mới ở giai đoạn điều tra, xác minh. Tuy nhiên, quyết định trưng cầu giám định của cơ quan tiến hành tố tụng thường đưa câu hỏi mang tính chung chung như "hoạt động đầu tư, sử dụng vốn tại dự án A có vi phạm quy định pháp luật hay không? Nếu có thì vi phạm quy định nào?...".
Bên cạnh đó, tài liệu phục vụ kết luận giám định mà giám định viên tài chính nhận được thường không đáp ứng, hoặc thiếu nhiều, phải vừa giám định, vừa định hướng điều tra nên chỉ trong quá tình thực hiện giám định, giám định viên mới có thể xác định chính xác tài liệu cần cung cấp bổ sung. Giám định viên thực hiện giám định phải chịu trách nhiệm cá nhân trong khi đây là "thực thi công vụ". Điều này gây tâm lý lo ngại, sợ rủi ro do lĩnh vực tài chính rất phức tạp, chuyên sâu.
"Các vụ việc giám định viên Bộ Tài chính được trưng cầu giám định đều có nội dung trưng cầu giám định thiệt hại. Đây là nội dung phức tạp nhất với vụ án kinh tế, nhiều khi phải phụ thuộc vào kết quả kết luận của giám định viên chuyên ngành khác, phải vận dụng nhiều chuẩn mực chuyên môn khác nhau", ông Hưng nói.
Thứ trưởng Tư pháp Phan Chí Hiếu đề nghị xác định rõ hơn trách nhiệm của từng cơ quan, đơn vị, cơ quan nào chủ trì, cơ quan nào phối hợp. "Đây là điều kiện tiên quyết bởi đặc thù của giám định là chịu trách nhiệm rất độc lập về kết quả giám định. Nếu quy định rõ sẽ tránh được việc đùn đẩy trách nhiệm".