Tham gia hội thảo Nâng cao chất lượng sáng tác trẻ sáng 28/11, nhà thơ Hữu Việt trình bày chuyên đề Những người mở cánh cửa của cái đẹp, khẳng định vai trò của các cây viết trẻ. Anh tổng kết từ xưa tới nay, phần lớn sáng tác mang tính bước ngoặt, làm nên tên tuổi của người viết được thực hiện khi họ còn trẻ.
Nhà thơ lấy dẫn chứng Chế Lan Viên viết Điêu tàn năm 16 tuổi, Nguyên Hồng in Bỉ vỏ ở tuổi 18, Tế Hanh được giải thưởng của Tự lực văn đoàn năm 20 tuổi, Vũ Trọng Phụng viết Giông tố, Số đỏ khi bước vào tuổi 24. Cũng ở tuổi này, Nam Cao viết Chí Phèo, gây chú ý trong làng văn. Họ đều là những danh tác một thời của văn học nước nhà.
Giai đoạn gần hơn có Đỗ Chu, khi 17-18 tuổi đã sáng tác Ao làng, Hương cỏ mật, Mùa cá bột. Trần Đăng Khoa xuất bản Từ góc sân nhà em, sau đó là Góc sân và khoảng trời năm 10 tuổi, được mệnh danh thần đồng. Nhà văn Phan Thị Vàng Anh in Khi người ta trẻ ở tuổi 25. Cùng tuổi đó, Nguyễn Ngọc Tư ra mắt Ngọn đèn không tắt.
Nhà thơ Hữu Việt - trưởng ban Nhà văn trẻ của Hội Nhà văn Việt Nam - tại hội thảo. Ảnh: Huyền Thương
Tuy nhiên hiện nay, tỷ lệ hội viên trẻ trong Hội Nhà văn Việt Nam nếu tính đến tuổi 40 chỉ xấp xỉ 4%, còn dưới 35 tuổi khoảng 1,7%. Theo Hữu Việt, đây là "con số rất thấp và đã duy trì nhiều năm qua". Trong đó lực lượng viết lý luận phê bình văn học và dịch văn học thấp, chủ yếu vẫn là người sáng tác mảng thơ, văn xuôi.
Nhà thơ nhận định các cây viết trẻ được trang bị kiến thức tốt, có niềm say mê sáng tác, một số từng nổi lên đầy tiềm năng. "Thế rồi bỗng nhiên họ ngừng sáng tác, rời khỏi văn đàn nhẹ nhàng như lúc họ đến", nhà thơ nói. Hữu Việt cho rằng văn chương dường như không phải thứ quyến rũ nhiều người trẻ mà gần giống thú vui.
Nhà văn Trịnh Bích Ngân - Chủ tịch Hội Nhà văn TP HCM - cùng nỗi trăn trở, nhận thấy hầu hết tác giả trẻ hiện vẫn phải vật lộn với công việc mưu sinh nên chưa thể đặt văn chương ở chọn lựa duy nhất. Nhiều người đã dừng chân trên hành trình chữ nghĩa bởi chưa thể dành hết tâm lực cho nghề, nhiều hoài bão, ý tưởng còn chông chênh.
Nhiều đại biểu trình bày giải pháp hỗ trợ các cây bút trẻ trong việc sáng tác, nâng cao kỹ năng viết, in ấn và xuất bản. Theo nhà thơ Hữu Việt, người viết trẻ cần được tạo điều kiện học tập tại các trường đại học tốt nhất, trung tâm văn học thế giới hoặc cộng đồng văn chương có tiếng. Điều này chỉ có thể làm được nhờ nguồn lực Nhà nước phối hợp các hội nghề nghiệp và tổ chức văn học. Việc tổ chức các cuộc thi văn học một cách minh bạch, công bằng cũng sẽ giúp ghi nhận và khuyến khích họ.
Khi tác giả được hỗ trợ tốt, họ mới yên tâm và phát huy hết trách nhiệm người cầm bút - theo nhà văn Bích Ngân. Bà nhấn mạnh tác phẩm văn học phải được xem như một kênh văn hóa quan trọng, nuôi dưỡng tâm hồn và phẩm chất con người Việt Nam hiện tại cũng như tương lai, mà bệ phóng là những nhà văn trẻ. Do đó Nhà nước cần có ngân sách, đặt hàng họ sáng tác, nhất là thể loại tiểu thuyết.
Nhà văn Trịnh Bích Ngân. Ảnh: Huyền Thương
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Xuân Thạch chỉ ra một trong những yếu tố quan trọng hỗ trợ sáng tác của nhà văn là phải giúp họ có nền tảng triết mỹ, tư tưởng, nhận thức xã hội vững vàng. Nếu như trong lĩnh vực kinh tế, đại học là vườn ươm những ý tưởng khoa học và công nghệ thì trong sáng tác, môi trường này cũng là vườn ươm những ý tưởng nghệ thuật. Theo Tiến sĩ Phạm Xuân Thạch, ngoài những trường chuyên nghiệp, việc khuyến khích và đào tạo viết văn ở những trường đa ngành hoàn toàn khả thi, thậm chí cần phải là mô hình tồn tại song song mô hình truyền thống.
Từ góc nhìn của người viết, Hiền Trang - tác giả 9X - cho rằng các cây viết trẻ cần sống trong bối cảnh mà văn chương được xem là mối ưu tiên thường trực và họ có thể tự hào về nghề nghiệp của mình. Hiền Trang cho biết cô từng đến Iowa (Mỹ) tham dự khóa đào tạo viết văn quốc tế. Tại thành phố này, khi giới thiệu là nhà văn, cô được đón chào với nụ cười niềm nở. "Nơi đây, làm văn chương là một nghề được trọng vọng. Không ai hỏi bạn vậy còn làm công việc nào khác để sống không, bạn không ngượng ngùng khi nói rằng mình sống bằng việc viết", cô nói.
Hội thảo gồm 15 chuyên đề, tham luận do các nhà văn, nhà thơ, nhà nghiên cứu, phê bình văn học và người viết trẻ trình bày. Ông Tạ Quang Đông - Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch - cho biết đây là nguồn tư liệu để ban tổ chức tiếp thu, bổ sung, hoàn thiện thể chế, chính sách, đồng thời là cơ sở để xây dựng những giải pháp đề xuất Chính phủ, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Hội Nhà văn Việt Nam nhằm nâng cao chất lượng sáng tác trong thời gian tới.
Phương Linh