Ngày 20/2, Văn phòng Chính phủ thông báo ý kiến của Phó thủ tướng Trương Hòa Bình, đồng ý với kết luận thanh tra toàn diện dự án cải tạo mở rộng sản xuất giai đoạn 2 - Công ty Gang thép Thái Nguyên (TISCO).
Đây là dự án được phê duyệt vào năm 2005, do TISCO làm chủ đầu tư với tổng vốn hơn 3.800 tỷ đồng (hơn 242 triệu USD).
Dự án gồm 2 gói thầu chính, trong đó gói thầu mỏ sắt Tiến Bộ đã hoàn thành đưa vào sử dụng với giá trị thanh toán là trên 224 tỷ đồng; gói thầu EPC dây chuyền công nghệ luyện kim đấu thầu rộng rãi. Tập đoàn xây lắp luyện kim Trung Quốc (MCC) trúng thầu với giá hơn 160 triệu USD.
Công ty Gang thép Thái Nguyên. Ảnh: TISCO
Năm 2007, TISCO và MCC ký hợp đồng tổng thầu EPC và giá trên được xác định là "trọn gói không thay đổi trong suốt quá trình thực hiện và đã bao gồm các loại thuế, chi phí cần thiết để thực hiện hợp đồng".
Sau ký hợp đồng, MCC đã được tạm ứng trên 35 triệu USD và trong quá trình thực hiện hợp đồng, TISCO và MCC ký 10 phụ lục điều chỉnh nhiều nội dung quan trọng của hợp đồng EPC đã ký.
Đến năm 2013, Chủ tịch HĐQT TISCO ký quyết định phê duyệt điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án là hơn 8.100 tỷ đồng (tăng trên 4.200 tỷ đồng), thời gian thực hiện hết năm 2014 đi vào hoạt động. Thực tế, gói thầu EPC đã tạm dừng thi công từ năm 2013 đến nay, các hạng mục đều chưa hoàn thành.
Cơ quan thanh tra xác định, chủ trương đầu tư dự án là phù hợp với yêu cầu thực tế nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động khai thác quặng, sản xuất thép, ổn định việc làm, tăng thu nhập cho gần 5.000 cán bộ, công nhân viên.
Tuy nhiên, quá trình thực hiện dự án, TISCO, MCC, Tổng công ty thép Việt Nam (VNS), Bộ Công Thương và các đơn vị, cá nhân liên quan đã có nhiều khuyết điểm, sai phạm.
Dự án mở rộng giai đoạn 2 Nhà máy Gang thép Thái Nguyên đang dang dở. Ảnh: H.D
Tại thời điểm thanh tra, tổng giá trị TISCO thanh toán cho dự án là hơn 4.400 tỷ đồng; tổng dự nợ gốc, lãi vay ngân hàng phải trả trên 3.800 tỷ đồng (hiện lãi vay phải trả hơn 40 tỷ đồng/tháng), trong đó thanh toán cho MCC trên 92% giá trị hợp đồng nhưng các hạng mục của dự án đều chưa hoàn thành. Đến năm 2013 MCC và các nhà thầu đã dừng thi công.
TISCO đã thanh toán thay MCC tiền thuế (11,6 triệu USD) và chi phí xếp dỡ, bảo quản thiết bị, trong khi MCC chưa chuyển đủ thiết bị, cung cấp nhiều máy móc sai khác về xuất xứ, thông số kỹ thuật, không phù hợp với quy chuẩn Việt Nam với giá trị xác định bước đầu là 38,8 triệu USD.
"Hiện một số thiết bị đã rỉ sét, hư hỏng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tiến độ, chất lượng dự án, thiệt hại vốn đầu tư", kết luận thanh tra nêu.
Bên cạnh khuyết điểm, sai phạm của TISCO, VNS, cơ quan thanh tra cho rằng Bộ Công thương chưa thực hiện đầy đủ chức năng nhiệm vụ được giao liên quan đến dự án...
Ngoài ra, theo kết luận thanh tra, việc VNS đề nghị và Văn phòng Chính phủ ban hành văn bản số 8845 ngày 26/12/2008 thông báo ý kiến của Phó thủ tướng, trong đó có nội dung "đồng ý về nguyên tắc việc xem xét một số phát sinh về giá vật liệu xây dựng do nguyên nhân bất khả kháng trong hợp đồng gói thầu EPC số một của dự án" không đúng hợp đồng EPC này.
Trong khi các bộ, ngành có ý kiến việc điều chỉnh tổng mức đầu tư là thiếu căn cứ, nhưng Văn phòng Chính phủ ban hành Văn bản số 3136 ngày 22/4/2013 thông báo ý kiến của Phó thủ tướng "Hội đồng quản trị VNS quyết định và chịu trách nhiệm việc điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án theo quy định hiện hành, đảm bảo hiệu quả. Nếu vượt hạn mức, giao Thống đốc Ngân hàng Nhà nước và Bộ trưởng Tài chính trình Thủ tướng xem xét quyết định..." dẫn đến TISCO cho rằng tổng mức đầu tư điều chỉnh đã được Thủ tướng chấp thuận.
Hội đồng quản trị TISCO căn cứ văn bản số 3136 để quyết định điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án từ hơn 3.800 tỷ đồng lên trên 8.100 tỷ đồng là không có cơ sở...
Thanh tra Chính phủ đã chuyển kết luận thanh tra đến Ủy ban Kiểm tra Trung ương để xem xét, xử lý theo thẩm quyền đối với cán bộ, đảng viên thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý có liên quan đến khuyết điểm, sai phạm nêu tại kết luận thanh tra.
Thanh tra Chính phủ cũng kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Công an khẩn trương điều tra những vi phạm có dấu hiệu hình sự mà cơ quan này đã chuyển hồ sơ, tài liệu cho cơ quan Cảnh sát điều tra vào tháng 11/2017.
Trước đó vào tháng 2/2017, theo chỉ đạo của Thủ tướng, Thanh tra Chính phủ ra quyết định thanh tra toàn diện dự án cải tạo và mở rộng sản xuất giai đoạn 2, Công ty Gang thép Thái Nguyên.