Sáng 7/6, Quốc hội thảo luận tại hội trường về thực hiện chính sách pháp luật về giảm nghèo giai đoạn 2005-2012. Trong 8 năm qua, ngân sách nhà nước đã giành nguồn lực rất lớn cho xóa đói giảm nghèo, trung bình một năm giành 120.000 tỷ đồng. Kết quả tỷ lệ hộ nghèo giảm liên tục trong thời gian qua, hiện còn gần 10%.
Tuy nhiên, nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng kết quả giảm nghèo chưa bền vững, chuẩn nghèo hiện nay quá thấp không còn phù hợp; vì thế không khuyến khích được người dân thoát nghèo. Tỷ lệ giảm nghèo không đồng đều giữa các vùng. Đồng bào dân tộc thiểu số chỉ chiếm 15% dân số nhưng tỷ lệ hộ nghèo chiếm đến một nửa. Tỷ lệ tái nghèo cao; một số vùng dân tộc thiểu số hộ nghèo không giảm mà còn tăng.
Các chính sách giảm nghèo hiện chồng chéo, chưa khuyến khích người nghèo vươn lên thoát nghèo. Ảnh minh họa: Nguyên Khoa.
Đại biểu Lưu Thị Huyền (Ninh Bình) cho rằng, công tác giảm nghèo mới chỉ giải quyết vấn đề tức thời nên nguy cơ tái nghèo cao. Dù Việt Nam đạt được thành công rất lớn nhưng một bộ phận dân cư vẫn nằm trong ranh giới mức nghèo và cận nghèo; chỉ cần điều chỉnh nhỏ về chuẩn nghèo cũng khiến họ rơi xuống mức nghèo, làm tăng tỷ lệ hộ nghèo. Người nông dân mất đất lao động phải di cư vào khu công nghiệp, chế xuất; ở nông thôn chủ yếu còn phụ nữ, người già và trẻ em, thiếu nhân lực các hộ rơi vào vòng lẩn quẩn đói nghèo.
Bên cạnh đó, một số chính sách hỗ trợ trực tiếp như điện, muối ăn, dầu, công cụ sản xuất, tín dụng ưu đãi... tạo tư tưởng ỷ lại. Người nghèo chưa chủ động sáng tạo, thiếu ý thức vươn lên mà trông chờ vào sự hỗ trợ của Nhà nước.
Vì thế, đại biểu Huyền kiến nghị cần bổ sung hoàn thiện chính sách giảm nghèo, phát huy ý chí tự vươn lên của người dân. Việc xây dựng chính sách cần có sự phân nhóm: người nghèo kinh niên, tạm thời, từ đó có chính sách hỗ trợ linh hoạt. Hạn chế áp dụng cơ chế bao cấp, cho không, chỉ áp dụng trong trường hợp cần thiết.
Đồng tình với quan điểm trên, đại biểu tỉnh Quảng Ninh, Ngô Thị Minh cũng cho rằng cần điều chỉnh chính sách hợp lý hơn với hộ nghèo, không để tình trạng ỷ lại trông chờ vào chính sách nhà nước như thời gian qua. Chính sách chỉ nên hỗ trợ thường xuyên với trường hợp bất khả kháng mà họ không thể thoát nghèo. Trường hợp khác cần hỗ trợ có thời hạn nhất định mà kèm theo điều kiện để người nghèo chấp hành, vươn lên thoát nghèo.
“Không thể để tình trạng người nghèo ở nhà chơi bời, cờ bạc, rượu chè say xỉn đánh đập vợ con; bắt con bỏ học, bán vé số... kiếm tiền và nghiễm nhiên được hưởng chính sách giảm nghèo. Muốn vậy, cần kiên quyết bỏ chính sách giảm nghèo khi họ không chấp nhận điều kiện nhà nước nêu ra, họ không có ý thức vươn lên thoát nghèo”, đại biểu Minh nói.
Đồng tình với quan điểm này, Bộ trưởng Kế hoạch- Đầu tư, Bùi Quang Vinh cho rằng hỗ trợ người nghèo phải có điều kiện ràng buộc để họ vươn lên thoát nghèo.
“Chính sách giảm nghèo cần đi vào thực tế. Chúng ta đang theo quan điểm nhân đạo, tất cả mọi người nghèo đều được hỗ trợ như nhau, làm giảm hiệu quả chính sách thậm chí là phản tác dụng. Đồng tiền bỏ ra phải có động cơ, động lực vì thế cần có điều kiện kèm theo chính sách hỗ trợ. Có thể nhân đạo đầu tư cho các hộ 1-2 năm đầu, nhưng phải cam kết vươn lên”, Bộ trưởng Vinh nói.
Theo ông, tỷ lệ hộ nghèo ở nhiều nơi giảm nhưng nhiều người không mong thoát nghèo, xin làm hộ nghèo vì được hưởng rất nhiều chính sách. Vì thế, cần xây dựng chuẩn nghèo mới, điều kiện bình xét hộ nghèo như thế nào, không phải chỉ thu nhập dưới 400.000 đồng thì đã công nhận là hộ nghèo.
Các đại biểu Quốc hội đều thống nhất cần nghiên cứu xây dựng chuẩn nghèo và chính sách giảm nghèo theo phương pháp tiếp cận đa chiều sau 2015 nhằm bảo đảm an sinh tối thiểu cho người nghèo. Đồng thời, rà soát, phân loại và chuyển số nghèo kinh niên sang nhóm bảo trợ xã hội. Xây dựng bộ tiêu chí bình xét, đánh giá chuẩn nghèo... Bên cạnh đó cần có chính sách hỗ trợ hộ cận nghèo vì thực tế mức sống của nghèo và cận nghèo không khác nhau nhiều.
Nam Phương