Nhiều giải pháp đồng bộ khơi thông dòng vốn nền kinh tế

Ông Nguyễn Hữu Nghĩa - Phó Ban Kinh tế Trung ương đánh giá cao nhiều kiến nghị được đề cập tại phiên hiến kế Tài chính - Tín dụng. Nhiều vấn đề đáng lưu ý như hệ thống tài chính đang dựa nhiều vào hệ thống ngân hàng; các quỹ đầu tư bất động sản, quỹ hưu trí tự nguyện sau 8- 9 năm vẫn chưa được vận hành, đối tượng thực hiện chưa nhiều. Tuy nhiên, nhiều vấn đề còn phức tạp, cần đánh giá dưới góc độ đa chiều để tiến hành giải quyết. Tất cả những kiến nghị, hiến kế của Bộ, ban ngành, diễn giả cùng đại diện doanh nghiệp sẽ được nêu tại Diễn đàn Kinh tế Tư nhân Việt Nam trong chiều nay.

Sau hơn 3 giờ đồng hồ với 3 phiên thảo luận, ông Cấn Văn Lực cảm ơn những ý kiến thiết thực của các chuyên gia, nhà quản lý. Thay mặt ban tổ chức, ông tóm tắt lại những hiến kế của doanh nghiệp qua 3 phiên thảo luận.

Về thị trường tài chính, các chuyên gia đưa ra 8 hiến kế gồm: tiếp tục hoàn thiện thể chế; tái cơ cấu thị trường tài chính và thị trường vốn; tăng cường minh bạch thông tin; xây dựng văn hóa minh bạch thông tin và văn hóa xếp hạng tín nhiệm; thúc đẩy xây dựng hạ tầng về tài chính, cổng thông tin, cơ quan xếp hạng tín nhiệm; đưa ra giải pháp thanh khoản thị trường.

Bên cạnh đó, việc giáo dục tài chính cũng đóng vai trò quan trọng, cần phải tuyên truyền cho người dân, nhà đầu tư hiểu các vấn đề của thị trường. Với các nhà quản lý, việc thực thi, phối hợp chính sách phải tốt hơn.

Với quỹ hưu trí tự nguyện, các chuyên gia đưa ra nhiều hiến kế quan trọng như: chính sách thuế phải phù hợp hơn; quy định linh hoạt hoạt động của quỹ, cho phép rút trước hạn... Quỹ hưu trí cũng cần đa dạng hóa danh mục đầu tư, đa dạng hóa kênh phân phối, tăng tính thanh khoản. 

Trong thị trường bất động sản, Chính phủ cần hoàn thiện khung pháp lý, giải đáp các vướng mắc về chuyển ngượng bất động sản; tăng tính thanh khoản, nhất là chứng chỉ quỹ, sửa đổi luật chứng khoán. Bên cạnh đó, cần có chính sách thuế phù hợp hơn mà vẫn quản lý được rủi ro đi kèm.

Ông Lực cũng đánh giá cao ý tưởng hình thành quỹ phát triển nhà ở của ông Nguyễn Trần Nam. Đây cũng là vấn đề đang được các nhà quản lý quan tâm và sắp tới sẽ đẩy mạnh triển khai.

"Việc giáo dục tài chính, tuyên truyền cho người dân, nhà đầu tư cũng cần quan tâm, trong cả quỹ hưu trí tự nguyện và thị trường bất động sản. Để làm điều đó, chúng ta cần minh bạch hóa thông tin", ông nói.

Với vai trò là công ty đầu tư quỹ, bà Dương Trần - đại diện VinaCapital đồng tình với ý kiến của ông Nam về vấn đề thuế. Bên cạnh đó, việc chuyển nhượng cũng là rào cản khiến quỹ đầu tư bất động sản khó phát triển, theo bà.

Với quy định, nhà đầu tư rót vốn 13-30% vào quỹ bất động sản mất 6 năm để chuyển nhượng. Thời gian được phép chuyển nhượng dài khiến các nhà đầu tư không mặn mà rót tiền vào quỹ này. Đại diện VinaCapital cũng kiến nghị nên áp dụng thời gian hạn chế chuyển ngượng để kích thích nhà đầu tư và thời gian khoảng một năm là phù hợp.

Bên cạnh đó, giới hạn vay cũng gây khó khăn cho việc vận hành quỹ bởi giới hạn vay của quỹ đầu tư bất động sản là 5% trên tổng giá trị tài sản ròng. Đây là giới hạn vay khiêm tốn, trong khi vốn chủ sở hữu lên đến 15%. Bà đề xuất giới hạn vay phải lên đến 15%.

Đồng tình với đại diện với VinaCapital, ông Phạm Hồng Sơn - Phó chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước còn nêu thêm các công ty vận hành bất động sản nên có sự chuyển đổi thu hút các nhà đầu tư. Với quỹ đầu tư bất động sản, các công ty gần như thăm dò là chính, chưa bắt tay vào làm. Bản thân Techcombank nguồn lực mạnh nhưng chỉ chi 50 tỷ đồng để thực hiện. 

Ông Lê Hoàng Châu - Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP HCM (HoREA) kiến nghị cần có các quỹ bất động sản. Hai nghị định của Chính phủ về quỹ đầu tư bất động sản chưa rạch ròi về loại hình. "Cần có lộ trình hình thành nhiều quỹ đầu tư để tạo thành một trong những kênh cung cấp vốn trên thị trường bất động sản. Ứng dụng công nghệ blockchain cũng là hướng đi mới nên áp dụng", vị này nói.

Xuất phát từ các vướng mắc trong hoạt động của mình, ông Đặng Thế Lưỡng - lãnh đạo một doanh nghiệp tại Hải Phòng gửi đến phiên hiến kế một số nội dung nhằm phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa liên quan đến chi phí để doanh nghiệp tổ chức hoạt động. Theo ông, thời gian thuê đất không đủ dài khiến doanh nghiệp khó nâng cấp, chuyển đổi mô hình, phát triển, tái đầu tư...

Vấn đề này, đại diện Vụ trưởng Vụ chính sách pháp chế Bộ Tài nguyên Môi trường chia sẻ theo quy định hiện nay thời hạn sử dụng đất với dự án không quá 50 năm, có dự án đến tận 70 năm. " Tôi không hiểu không đủ dài như doanh nghiệp đề cập là sao?", đại diện cơ quan quản lý bày tỏ.

Đánh giá cao những ý kiến của ông Nguyễn Trần Nam, ông Cấn Văn Lực tin rằng thị trường bất động sản sẽ minh bạch hơn, lĩnh vực nhà ở sẽ phát triển mạnh trong thời gian tới. Tuy nhiên, thuế và niềm tin vẫn là hai vướng mắc lớn trong việc vận hành quỹ bất động sản.

Trả lời câu hỏi này, ông Phi Vân Tuấn - Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế cho biết, khi chuyển đổi bất động sản vào quỹ cần có sự điều chỉnh rõ ràng của chính sách thuế. Đối với tổ chức cũng như cá nhân, góp tài sản bất động sản vào quỹ đều được các doanh nghiệp ghi chép. Nếu gộp vào quỹ, các doanh nghiệp cần đánh giá lại theo thị trường.

Thực tế, theo khảo sát của Ủy ban Chứng khoán, Việt Nam hiện có một quỹ với 50 tỷ đồng nhưng vẫn chưa hoạt động. Câu hỏi đặt ra là quỹ này đang vướng mắc gì? Hành lang pháp lý của quỹ này cũng cần bàn thêm để đưa ra mô hình quỹ có tín tín nghiệm cao.

Vấn đề chuyển nhượng bất động sản cũng là vướng mắc trong việc vận hành quỹ đầu tư bất động sản. Bà Hoàng Thị Vân Anh, Vụ trưởng Vụ chính sách pháp chế của Bộ Tài nguyên Môi trường cho biết, theo quy định của Luật Đầu tư hiện nay, trước hết phải xác định chủ thể của sản phẩm bất động sản. 

Sau thời gian giải lao, hội trường phiên Tài chính - Tín dụng vẫn kín người tham dự. Với chủ đề "Thúc đẩy phát triển quỹ đầu tư bất động sản tại Việt Nam", theo ông Cấn Văn Lực đây không phải là câu chuyện mới bởi quỹ đầu tư bắt động sản manh nha từ năm 2012.

Là người có nhiều năm quản lý lĩnh vực bất động sản, ông Nguyễn Trần Nam - nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng, Chủ tịch Hiệp hội bất động sản Việt Nam nhấn mạnh, thị trường bất động sản theo xu hướng của nền kinh tế, đang có dấu hiệu giảm sút. Năm 2009-2010, thị trường sốt giá nhưng không có người mua gây lên khủng hoảng và đóng băng, kéo theo ngành ngân hàng khó khăn. 

Trả lời câu hỏi về vấn đề quỹ này chưa thể mở rộng, ông Phạm Hồng Sơn - Phó chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho biết cơ sở pháp lý đã có quy định từ năm 2012 nhưng đến 2016 cơ quan quản ý mới đồng ý cho quỹ của Techcombank thành lập. Quỹ này chủ yếu đầu tư vào bất động sản. Vì nguồn tiền khó, việc đầu tư vào các dự án tương đối khó khăn.

Trong quý I/2019, tỷ lệ hấp thụ sản phẩm bất động sản trên thị trường đạt 90%. Tín dụng vào bất động sản bị siết chặt và giảm mạnh. Tổng dư nợ vào bất động sản chỉ hơn 500.000 tỷ đồng, chiếm tỷ trọng nhỏ. Hiện tại, nguồn cung giảm sút trong khi sức mua của người dân gia tăng nhưng hàng hóa không có bởi 2 năm nay, các thủ tục cấp phép bị siết chặt, người dân chuyển sang mua đất nền. Bởi vậy, ông Nam cho rằng các ngân hàng nên siết chặt cho vay đất nền.

Trước đây, tăng trưởng dư nợ tín dụng trong ngành bất động sản cao hơn tốc độ trung bình, đạt 18% vào năm 2016, trong khi thị trường chung chỉ 12%. Đến năm 2017, con số này lại ngược lại. "Dòng tiền vào bất động sản giảm mạnh", ông Nam nói.

Theo ông Nguyễn Trần Nam, quỹ bất động sản cho phép đầu tư vào dự án chưa hoàn thành mới thực sự là động lực cho các dự án. Tuy nhiên, quỹ bất động sản theo như Nghị định 58, Nghị định 60, quỹ có sự pha trộn giữa quỹ đầu tư bất động sản và quỹ tín thác bất động sản. Bên cạnh đó, Thông tư 36 chuẩn bị sửa đổi. Ông Nam cho rằng, quỹ là hướng cân bằng dòng vốn nói chung, trong đó có thị trường bất động sản. Bên cạnh sửa đổi khung pháp luật, các quy định chưa thúc đẩy hình thành và hoạt động quỹ.

Đại diện Hiệp hội Bất động sản Việt Nam kiến nghị xây dựng ngân hàng tiết kiệm nhà ở theo mô hình của Đức, Séc. Những tổ chức này mang lại nhiều lợi ích cho người nghèo, người có thu nhập trung bình... Ông cũng đề xuất sửa đổi, bổ sung một số nội dung trong Thông tư 36 trong vốn ngắn hạn cho vay dài hạn, khoản 3 điều 8 Nghị định 20 do ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của doanh nghiệp. Ông cho rằng lý do dân không đầu tư vào các quỹ là do gửi ngân hàng an toàn hơn, thực tế nhiều quỹ có mức độ rủi ro cao. Nhà nước nên miễn thuế cho quỹ này, nên đánh thuế cho những người được chia cổ tức của thuế theo mô hình của Thái Lan, Indonesia...

Phiên thảo luận thứ 2 thu hút nhiều ý của cộng đồng doanh nghiệp tham dự. Với mái tóc bạc ấn tượng, ông Nguyễn Trung Thực - Giám đốc một doanh nghiệp, đại diện Hội doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Đức chia sẻ kinh tế hộ gia đình có những dự án kinh doanh rất tốt, trong khi khó có thể minh bạch thông tin đáp ứng nhu cầu của ngân hàng. "Giải pháp nào giúp doanh nghiệp chúng tôi có tiếp cận vốn thuận lợi hơn?", vị này bày tỏ.

Đáp lời, ông Nguyễn Quốc Hùng - Vụ trưởng vụ tín dụng các ngành kinh tế, Ngân hàng Nhà nước cho biết thời gian qua, cơ quan quản lý có nhiều chính sách quan tâm đến doanh nghiệp. Ngành ngân hàng cũng chỉ đạo quyết liệt, hỗ trợ doanh nghiệp vay vốn.

Tuy nhiên, ông cho rằng bên cạnh cơ chế chính sách, bản thân doanh nghiệp cũng cần công khai thông tin, minh mạch để tăng độ uy tín.

Theo ông Lê Hoàng Châu - Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP HCM (HoREA), bên cạnh sự điều chỉnh từ phía nhà nước, các doanh nghiệp bất động sản cũng cần nâng uy tín doanh nghiệp để đủ điều kiện vay vốn. Đối với thị trường trái phiếu doanh nghiệp, hiện nay có nhiều điểm mới mở ra khả năng huy động vốn, nhưng thông tin cần hết sức minh bạch. Có nhiều quỹ đầu tư bất động sản, nhưng nội hàm nghị định và ở giữa có sự khác biệt.

Trả lời câu hỏi của ông Cấn Văn Lực về mô hình tại Việt Nam, Trưởng Bộ phận đầu tư, Tập đoàn VinaCapital, Giám đốc điều hành, VinaCapital Vietnam Opportunity Fund ông Andy Ho đề cập đến nhiều giải pháp giúp phát triển quỹ hưu trí tự nguyện tại Việt Nam như tăng cường hợp tác với nhà nước, giúp người dân hiểu được sự an toàn, mục tiêu của quỹ hưu trí tự nguyện; mang lại cho họ kênh phân phối rõ ràng...

Tại nhiều quốc gia, sau khi đầu tư nhiều tháng, nhiều năm người dân có thể tích lũy số tiền lớn, họ có thể rút khoản tiền này bất cứ khi nào cần hoặc dùng để vay như tài khoản thế chấp cho các khoản vay lớn hơn tùy nhu cầu thực tế.

Câu hỏi tiếp theo được người điều phối đặt ra cho các diễn giả là làm thế nào để khuyến khích người dân đầu tư vào quỹ hưu trí?

Chị Phan Thị Thu Hiền cho biết, mỗi kênh đầu từ đều có có lợi thế riêng. Với tiền gửi, cá nhân có thể chủ động rút, mở tài khoản và được đảm bảo bởi các quy định của luật tín dụng... Đây cũng là kênh đầu tư được nhiều người dân lựa chọn.

Theo đại diện Bộ Tài chính, việc phát triển quỹ hưu trí phụ thuộc vào tâm lý của người dân bởi họ luôn cân nhắc đầu tư kênh nào hiệu quả hơn. Để đầu tư vào các sản phẩm của các công ty quản lý quỹ, lợi nhuận khoảng 15-17% nên thu hút nhà đầu tư có kinh nghiệm. 

Vì vậy, việc phát triển quỹ hưu trí cần có sự phối hợp giữa chính phủ, các doanh nghiệp. Nếu lãi suất thị trường vốn đi xuống thì lãi suất ngân hàng cũng phải tương ứng. Ngoài sự tham gia của người dân, các doanh nghiệp cũng cần có chính sách để hỗ trợ người lao động.

Chia sẻ ý kiến về vấn đề này, ông Phạm Thanh Hà cho rằng, Ngân hàng Nhà nước cần truyền thông thêm về quỹ hưu trí. Các ngân hàng hoạt động theo luật tín dụng, các công ty quỹ lại có quy định khác nhau... nên việc phát triển quỹ hưu trí cũng cần có quy định rõ ràng.

Để truyền thông về quỹ hưu trí, bản thân sản phẩm phải có tính hấp dẫn nhà đầu tư. Thị trường thứ cấp cũng cần phát triển tương xứng để khi cần thanh khoản, nhà đầu tư sẽ có kênh uy tín.

Đứng dưới góc độ công ty quản lý quỹ, ông Andy Ho cho rằng để thuyết phục nhiều doanh nghiệp và người lao động có 3 phần, thứ nhất là mục tiêu, khi doanh nghiệp nộp 3-4 triệu đồng, có chế độ nghỉ hưu, khuyến khích họ ở lại lâu dài với doanh nghiệp. Về chế độ thuế, số tiền trích vào quỹ chưa trả thuế; mong muốn lợi nhuận: 3 - 5 năm, quỹ trái phiếu khoảng 11-12%, nếu đầu tư vào chứng khoán, thị trường chứng khoán tăng trưởng nhanh.

"Cuối cùng, quỹ hưu trí không phải quỹ để cạnh tranh mà mở ra nhiều kênh đầu tư đa dạng hóa, tạo sự an toàn, tiềm năng cho người dân", ông Andy Ho nói.

Sau sự trao đổi sôi nổi của phiên một về trái phiếu doanh nghiệp, tại phiên tiếp theo các đại biểu tiếp tục tìm kiếm nhiều giải pháp về tăng cường tính hấp dẫn của Quỹ hưu trí tự nguyện - một trong số kênh dẫn vốn được đánh giá là hiệu quả cho nền kinh tế.

Câu hỏi đầu tiên được ông Cấn Văn Lực dành cho bà Phan Thị Thu Hiền - Vụ Tài chính Ngân hàng, Bộ Tài chính là thực trạng phát triển của quỹ, nguyên nhân và giải pháp khắc phục. 

Bà Hiền cho biết, việc phát triển hưu trí tự nguyện đang có 2 sản phẩm là bảo hiểm và quỹ hưu trí tự nguyện. Hai mục tiêu quan trọng là phát triển xã hội và tạo nguồn vốn cho doanh nghiệp.

Với sản phẩm bảo hiểm hưu trí, cả nước có 6 trên 18 doanh nghiệp có sản phẩm này, tổng tài sản đạt 2.677 tỷ đồng. Trung bình, khoảng 500 tỷ đồng một năm đầu tư cho sản phẩm bảo hiểm hưu trí. Về quỹ hưu trí tự nguyện, từ năm 2016 mới có một doanh nghiệp đề xuất cấp phép đủ hoạt động kinh doanh và dự kiến sẽ được cấp phép trong vài tháng tới.

Trong bối cảnh hiện nay, nguồn lực tài chính trong cá nhân và doanh nghiệp còn hạn chế nên việc phát triển chưa đúng khả năng. Bên cạnh đó, người dân thường có thói quen để tiền nhàn rỗi vào ngân hàng thay vì các sản phẩm bảo hiểm nhân thọ hay quỹ hưu trí... Nguyên nhân chủ yếu do họ chưa được tiếp cận thông tin."Quỹ hưu trí tự nguyện chưa được triển khai như mong muốn bởi đây là sản phẩm có sự tham gia của người lao động và người sử dụng lao động. Mọi người chỉ có thể tham gia nếu doanh nghiệp có chính sách cho người lao động, trong khi người dân cũng có nguồn lực tài chính nhất định", bà Hiền nói.

"Việc phát triển quỹ hưu trí tốn nhiều thời gian, nhiều nước mất 30-50 năm. Điều này cần có sự đồng hành từ doanh nghiệp, người dân, cơ chế chính sách phù hợp", bà nhấn mạnh.

Trước câu hỏi về việc phối hợp giữa các chính sách, ông Phạm Thanh Hà - Vụ trưởng Vụ Chính sách tiền tệ, Ngân hàng Nhà nước cho rằng: "Đa số nguồn vốn là ngắn hạn, dư nợ tín dụng vẫn chiếm tỷ trọng lớn. Sự chuyển dịch từ tiền tệ sang thị trường vốn là tất yếu".

Hiện, thị trường trái phiếu chính phủ phát triển mạnh mẽ, kiểm soát lạm phát. Hai năm trở lại đây, trái phiếu doanh nghiệp chuyển dịch tích cực. 

Đối với tổ chức tín dụng, Ngân hàng nhà nước sẽ đưa ra quy định rõ ràng. Về lãi suất ưu tiên là 6,5%, thị trường tín dụng ngân hàng khác với thị trường vốn, nhất là khi phát hành trái phiếu. Số liệu thống kê, 18% số vốn dành cho doanh nghiệp vừa và nhỏ. 

Theo ông Đỗ Ngọc Quỳnh - Tổng thư ký Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam, xét về mục tiêu, kế hoạch phát triển hiện nay, các giải pháp, biện pháp rất rõ ràng và đúng đắn. Năm 2020 chúng ta đặt mục tiêu 7%, hiện nay đã giải quyết được 9,2 - 9,6%. Tuy nhiên, khâu thực thi chính sách đang có vấn đề, sự trao đổi với cơ quan nhà nước còn hơi chậm, việc giải quyết các vấn đề còn mất nhiều thời gian.

Việc hình thành ủy ban làm việc liên bộ trong thị trường trái phiếu rất cần thiết. Ông Quỳnh dẫn chứng mô hình cơ quan liên bộ tại Indonesia, Malaysia giúp giải quyết các vấn đề kịp thời theo tháng. "Chúng ta cần có cơ chế làm việc định kỳ như vậy", vị này nói.