"Tình trạng của nhiều doanh nghiệp xuất hàng sang Mỹ hiện nay là dừng tuyển nhân sự, tâm lý người lao động hoang mang vì sợ sắp tới không còn đơn hàng", ông Trần Việt Anh, Phó chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp TP HCM (HUBA), nêu tại hội thảo tăng trưởng kinh tế thành phố trước tác động chính sách thuế mới của Mỹ, ngày 9/4.
Ông Trần Việt Anh, Tổng giám đốc Công ty Nam Thái Sơn, Phó chủ tịch HUBA, phát biểu sáng 9/4. Ảnh: An Phương
Theo ông Việt Anh, người lao động lo lắng không còn đơn hàng để làm, họ sẽ bị giảm việc, thất nghiệp và không biết tìm việc ở đâu vì đây là ảnh hưởng chung, nhiều ngành nghề.
Ngày 9/4, thuế đối ứng của Mỹ áp dụng với các đối tác thương mại lớn có hiệu lực, Việt Nam chịu mức thuế 46%. Việt Nam hiện là đối tác thương mại lớn thứ 4 của Mỹ. Với TP HCM, Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn thứ hai, sau Trung Quốc. Năm ngoái, kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ của thành phố đạt 7,4 tỷ USD, cao nhất trong giai đoạn 2016-2024.
Theo báo cáo của Sở Công Thương TP HCM, có 5 nhóm hàng sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng khi Mỹ áp mức thuế 46% gồm: dệt may và giày dép chiếm khoảng 21% giá trị xuất khẩu vào Mỹ. Mức thuế mới có thể khiến đơn hàng tiếp tục giảm, đẩy doanh nghiệp và người lao động ngành da giày vào tình thế khó khăn.
Ngành điện tử và linh kiện, chiếm khoảng 20% giá trị xuất khẩu vào Mỹ, là nhóm mặt hàng xuất khẩu giá trị cao của thành phố. Nhóm này dự kiến chịu ảnh hưởng lớn do Mỹ có thể nhắm vào các mặt hàng bị nghi ngờ có nguyên liệu từ nước thứ ba. Doanh nghiệp nội địa cung ứng linh kiện, lắp ráp ở TP HCM sẽ chịu tác động dây chuyền, nguy cơ mất đơn hàng nếu đối tác chuyển chuỗi cung ứng.
Ngành đồ gỗ và nội thất của TP HCM, chiếm khoảng 8% giá trị xuất khẩu vào thị trường Mỹ, được dự báo giảm mạnh đơn hàng, có thể phải thu hẹp sản xuất, đối mặt nguy cơ cao mất thị trường vào tay các đối thủ cạnh tranh từ Mexico và Indonesia.
Công nhân may làm việc trong Công ty Việt Thắng Jean, phường Hiệp Phú, TP Thủ Đức. Ảnh: Thanh Tùng
Ngành thủy sản chiếm khoảng 2% kim ngạch xuất khẩu, hiện sức cạnh tranh đã thấp hơn một số nước (Ecuador, Ấn Độ), việc tăng thuế đột ngột có thể đẩy nhiều doanh nghiệp rơi vào tình trạng thua lỗ khi xuất sang Mỹ.
Dự báo của Viện Nghiên cứu phát triển TP HCM, trong kịch bản xấu nhất, Mỹ giữ nguyên thuế đối ứng 46%, những ngành trọng điểm như điện tử, dệt may, da giày, đồ gỗ mất một nửa thị phần tại thị trường này, nhiều doanh nghiệp Việt Nam phải đóng cửa.
Ông Bùi Tá Hoàng Vũ, Giám đốc Sở Công Thương TP HCM, cho rằng những ngành bị ảnh hưởng đều sử dụng đông lao động. Trong ngắn hạn, doanh nghiệp có thể buộc giảm mạnh lượng hàng xuất hoặc tạm ngừng xuất khẩu sang Mỹ để tránh thua lỗ. Bên cạnh tác động đến kim ngạch xuất khẩu và tăng trưởng của thành phố, còn để lại những tác động về mặt xã hội, kinh tế khi lao động bị thất nghiệp, giảm giờ làm, ảnh hưởng sức mua, hoạt động tiêu dùng.
Ngoài kỳ vọng Chính phủ sẽ đàm phán Mỹ giảm mức thuế đối ứng, hoãn áp thuế ít nhất 45 ngày, nhiều chuyên gia, doanh nghiệp đề nghị có chính sách hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp bị tác động, tìm kiếm thị trường xuất khẩu mới... Điều này giúp doanh nghiệp trụ vững, giữ được việc làm cho lao động.
Ông Nguyễn Ngọc Hòa, Chủ tịch HUBA, cho rằng không thể kỳ vọng mức thuế về như cũ nhưng có thể tùy vào nhóm hàng, mức độ thiết yếu, nhu cầu của thị trường Mỹ để Chính phủ đàm phán được mức thuế khác nhau. "Chúng ta phải chấp nhận thực tế này để có giải pháp phù hợp", ông Hòa nói.
Lãnh đạo HUBA cho rằng tìm kiếm việc làm ở những ngành nghề khác để bù đắp vào sự sụt giảm của thị trường Mỹ là điều cần làm. Về phía chính quyền hoàn toàn chủ động qua đầu tư công, thúc đẩy các dự án hạ tầng, giao thông, khơi thông các dự án bất động sản... sẽ góp phần tạo ra việc làm mới cho lao động.
TS Nguyễn Minh Hà, Hiệu trưởng Trường Đại học Mở TP HCM, cho rằng thành phố cần chuẩn bị kịch bản, phương án hỗ trợ cho lao động thất nghiệp, bị giảm việc làm. Còn đại diện Sở Tài chính Đồng Nai nói cần đánh giá lại tổng thể thị trường lao động, hỗ trợ chuyển công nhân của các doanh nghiệp đang gặp khó khăn sang đơn vị không hoặc ít bị ảnh hưởng.
Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Secoin Đinh Hồng Kỳ cũng nói trong nhóm doanh nghiệp xuất khẩu, nhiều công ty FDI có vốn đầu tư lớn như điện tử, da giày nhưng giá trị gia tăng ở Việt Nam thấp. Đây là nhóm "made in Việt Nam", tức Việt Nam, TP HCM chỉ là nơi sản xuất, lắp ráp sản phẩm cuối cùng. Trong khi đó, nhóm sản phẩm xuất khẩu 100% giá trị gia tăng để lại Việt Nam, được gọi là "made by Việt Nam", tức do con người, doanh nghiệp Việt Nam tự làm ra, cần được ưu tiên hỗ trợ.
Chủ tịch UBND TP HCM Nguyễn Văn Được phát biểu tại hội thảo sáng 9/4. Ảnh: An Phương
Chủ tịch UBND TP HCM Nguyễn Văn Được cho rằng tác động tiêu cực từ thuế đối ứng là điều chắc chắn, ảnh hưởng đến xuất khẩu, sản xuất, kinh doanh và từ đó tác động đến người lao động. Tuy nhiên, theo ông, doanh nghiệp không nên quá bi quan mà cần bình tĩnh đối diện. Chính phủ đang nỗ lực đàm phán và chính quyền TP HCM đang nghiên cứu nhiều chính sách hỗ trợ cho doanh nghiệp.
Người đứng đầu chính quyền cho rằng đây là cơ hội để tái cơ cấu nền kinh tế, đặc biệt là tăng cường nội lực và giảm sự phụ thuộc vào xuất khẩu đơn thuần. Về giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp, ông Được cho biết thành phố sẽ hỗ trợ lãi suất theo chương trình kích cầu, quan tâm đến doanh nghiệp khởi nghiệp (startup) và doanh nghiệp sản xuất ngành hỗ trợ, phụ trợ.
Ngoài ra, ông nói thành phố sẽ đẩy mạnh xúc tiến đầu tư một cách thực chất, tập trung vào các thị trường quan trọng, chủ động tìm kiếm thị trường xuất khẩu mới... Sở Nội vụ cũng nghiên cứu các biện pháp để giảm thiểu rủi ro khi lao động thất nghiệp tăng lên.
Lê Tuyết