Một chiếc tàu thuộc Lực lượng Phòng vệ hàng hải Nhật Bản. Ảnh: Militarytimes
Trao đổi với VnExpress, Giáo sư Carl Thayer, chuyên gia kỳ cựu tại Học viện Quốc phòng Australia, đánh giá rằng tuyên bố mới đây của Thủ tướng Nhật Shinzo Abe về việc dành sự "hỗ trợ tối đa" cho các nước ASEAN có thể báo hiệu vai trò lớn hơn của Tuần duyên, thậm chí là của Lực lượng phòng vệ Nhật Bản trong khu vực này.
"Hai lực lượng này có thể hỗ trợ các nước ASEAN về huấn luyện, đào tạo và xây dựng năng lực", ông Thayer nói.
Tại Đối thoại Shangri-La tuần trước, Thủ tướng Nhật Shinzo Abe cho hay nước này đã trao các tàu tuần duyên cho Philippines và dự kiến tiếp tục cung cấp tàu tuần tra biển cho Việt Nam vào cuối năm nay.
"Đây là một diễn tiến đáng hoan nghênh", tiến sĩ Michael Green, Trung tâm Nghiên cứu chiến lược quốc tế (CSIS) của Mỹ, nhận xét.
Việc giúp xây dựng và tăng năng lực phòng vệ hàng hải cho các nước Đông Nam Á, trong khi Nhật và ASEAN đều đang trong tình trạng tranh chấp với Trung Quốc về chủ quyền biển đảo, có thể là bước tiếp theo mà Tokyo dự tính. Tuy nhiên ông Green không cho rằng Nhật sẽ đi xa đến mức có sự hiện diện của Lực lượng phòng vệ biển. Tuần duyên của Nhật sẽ đóng vai trò chính trong đào tạo và chuyển giao thiết bị, Greeen nói.
Việc đào tạo dành cho các nước Đông Nam Á có thể được diễn ra với sự tham gia của Nhật cùng với Mỹ, Australia và các nước khác.
Tàu vận tải Kunisaki thuộc Lực lượng tự vệ biển của Bộ Quốc phòng Nhật Bản hôm qua đến Việt Nam, bắt đầu cuộc diễn tập tìm kiếm cứu hộ cứu nạn "Đối tác Thái Bình Dương" kéo dài một tháng rưỡi tại Đông Nam Á. Tàu chở theo 140 quân nhân Mỹ và Australia. Sau khi rời Việt Nam, Kunisaki sẽ tới Campuchia và Philippines để hoàn thành đợt diễn tập.
"Tôi nghĩ Nhật cũng có thể đóng vai trò tích cực trong các cuộc diễn tập cứu trợ nhân đạo thuộc khuôn khổ Bộ trưởng Quốc phòng các nước ASEAN Mở rộng (ADMM+), gồm các nước ASEAN và tám đối tác", ông Green nói.
Với sự tích cực hơn của Nhật Bản, Việt Nam và Philippines sẽ nhận được ba điều: ủng hộ về ngoại giao từ Nhật, ủng hộ cho sự hiện diện mạnh mẽ hơn của Mỹ ở khu vực, và ba là trang thiết bị hoặc đào tạo, gồm cả tàu tuần tra.
Joseph Gerson, chuyên gia về châu Á - Thái Bình Dương, trên trang Russia Today, nhận định Nhật có tiềm lực lớn về hải quân, không quân, là nước chi tiêu lớn thứ 6 thế giới về quân sự. Nhưng nước này gặp khó khăn trong việc triển khai ra nước ngoài do các quy định hòa bình trong hiến pháp. Thủ tướng Nhật Abe đang có những bước đi nhằm diễn giải một cách rộng hơn những giới hạn mà hiến pháp quy định.
Theo các đề xuất diễn giải mới, Nhật sẽ có vai trò lớn hơn về quân sự, có thể đưa quân tham gia các cơ chế phòng vệ tập thể, tức là tham gia để bảo vệ hòa bình ở những nơi khác cho dù nước Nhật không bị tấn công.
Trên Times Argus, Chris Winkler, một chuyên gia tại viện Nghiên cứu về Nhật của Đức tại Tokyo nói: "Hoạt động phòng vệ tập thể có thể vượt xa hơn tất cả những diễn giải lại mà Điều 9 trong Hiến pháp Nhật quy định, nó sẽ là một bước thay đổi lớn".
Điều này này hẳn không dễ chịu gì với Trung Quốc. Viễn cảnh tồi tệ nhất mà Bắc Kinh lo ngại là sự hợp tác an ninh giữa Nhật với các nước có bờ biển gần Trung Quốc. "Nhưng trên thực tế, chính bằng việc gây áp lực với Nhật, Việt Nam và Philippines, Bắc Kinh đang tạo ra đúng cái viễn cảnh mà họ muốn tránh", Green của CSIS phân tích.
Việt Anh