Công ty chứng khoán đang có khá nhiều cách thức để xử lý tài khoản giao dịch ký quỹ (margin). Nhưng khi thị trường chứng khoán lao dốc hay cổ phiếu nào đó có, thường chỉ có 1 cách duy nhất và ngay lập tức: đó là bán giải chấp cổ phiếu.
Khi công ty chứng khoán X công bố cắt margin cổ phiếu A nào đó, những nhà đầu tư đang nắm giữ cổ phiếu A (trong đó có sử dụng margin) sẽ phải lựa chọn: Bán ra (xóa nợ) hoặc đóng thêm tiền (trả nợ) vào tài khoản margin cho công ty chứng khoán, hoặc đồng thời thực hiện cả 2. Thời gian để nhà đầu tư xử lý margin thường dao động trong khoảng từ 2-5 phiên giao dịch.
Cũng có công ty chứng khoán quy định nâng hạn mức ký quỹ lên từng bậc và áp thời gian, chẳng hạn mỗi khi tăng 5% cho nhà đầu tư khoảng 1 tuần để xoay sở. Theo quy định hiện hành, tỷ lệ ký quỹ ban đầu khi sử dụng margin không được thấp hơn 60% và tỷ lệ duy trì không dưới 40%, vì vậy có công ty chứng khoán “áp” luôn khung thời gian để xử lý trạng thái khi tỷ lệ này lui về các mức 50% hay 40%.
HNX vừa thông báo PVX (Tổng Công ty cổ phần Xây lắp Dầu khí Việt Nam) sẽ không được giao dịch ký quỹ kể từ 12/9 tới đây, với lý do lợi nhuận sau thuế hợp nhất và công ty mẹ bị âm trong báo cáo tài chính bán niên đã được soát xét. Không hẹn mà gặp, thời hạn xử lý margin liên quan đến PVX của tất cả công ty chứng khoán đều phải thực hiện trước ngày 12/9.
PVX là cổ phiếu có tính thanh khoản lớn nhất HNX, kèm theo việc cũng có những đợt sóng mạnh trong lịch sử giá, vì vậy được nhiều người ưa chuộng và sử dụng margin. Do vậy, nếu PVX bị giải chấp dẫn đến giảm giá, HNX Index cũng bị tác động và tâm lý chung trên thị trường chứng khoán sẽ ảnh hưởng. Hiện tại có 2 luồng quan điểm liên quan đến biến cố này, một số người cho rằng những tồn tại của PVX không phải bây giờ thị trường mới thấy nên đã được phản ánh vào giá trong thời gian qua. Vì vậy, PVX bị cắt margin có thể chỉ tạo ra ảnh hưởng nhất thời.
Nhưng cũng có ý kiến cho rằng không phải công ty chứng khoán nào cũng nhìn xa trông rộng hay tự giác như vậy, bởi lẽ hạn chế margin càng sớm, thì nguồn thu càng ảnh hưởng, chưa kể còn bị đánh giá là “chơi trội”. Từ giả thiết này, có thể thấy rằng khoảng thời gian từ khi thông báo cắt margin đối với PVX của HNX xuất hiện (ngày 11/9) cho đến lúc các công ty chứng khoán phải thực thi (ngày 12/9) là quá ngắn để các công ty chứng khoán có thể hoàn tất quá trình xử lý của mình. Điều này có thể khiến công ty chứng khoán chạy thục mạng để giải chấp.
Cuối tháng 8, một số công ty chứng khoán công bố cắt margin một số cổ phiếu, nhưng lại không nêu rõ lý do, sau đó lại cho phép sử dụng margin trở lại. Nhưng lý do vì sao cắt margin và vì sao cho phép sử dụng lại không được công bố một cách rõ ràng, điều này đã gây ra nhiều sự đồn đoán trên thị trường. Dễ hiểu, khi công ty chứng khoán công bố cắt margin cổ phiếu mà không nói rõ lý do, lập tức nhà đầu tư sẽ suy đoán rằng cổ phiếu này “có chuyện”.
 |
|
Ngoài áp lực đòn bẩy tài chính đơn thuần, nhà đầu tư còn phải chịu thêm rủi ro từ việc công ty chứng khoán có thể cắt margin đột ngột. Ảnh minh họa. |
Công ty chứng khoán cũng có lý do để nói rằng, khi nghi ngờ những cổ phiếu có khả năng tạo ra rủi ro thì họ có quyền thực hiện những động thái không trái pháp luật để bảo vệ nguồn vốn của mình. Ở đây, trong trường hợp nếu cổ phiếu bị “nghi oan”, dẫn đến việc công ty chứng khoán cắt margin vô lý và giảm mạnh, rõ ràng công ty chứng khoán đã vô tình “đánh xuống” cổ phiếu làm ảnh hưởng đến nhà đầu tư.
Đã từng xảy ra nhiều trường hợp, nhà đầu tư sau khi xử lý tài khoản margin của mình giá cổ phiếu lại tăng trở lại. Nên chăng, cần có những quy định buộc các công ty chứng khoán phải công bố chi tiết lý do liên quan động thái cắt margin của mình.
Nhiều nhà đầu tư cảm nhận về sự “giật cục” nào đó trong việc xử lý margin của cơ quan quản lý lẫn các công ty chứng khoán. Cũng phải nói thêm rằng, việc thay đổi từ “cắt” rồi lại “mở” ngay trở lại sau đó cho thấy sự thiếu nhất quán có thể do tâm lý kém, nhận định sai và một nguyên nhân “ngoài luồng” khác.
Thực tế, nếu công ty chứng khoán duy trì tỷ lệ ký quỹ khi nhà đầu tư sử dụng margin vào khoảng 50-60% như quy định và có chọn lọc, thì việc giải chấp (nếu có) cũng không đến mức độ “hoảng hốt” như vậy.
Lâu nay, thị trường vẫn râm ran về việc nhiều công ty chứng khoán lách luật, hạ tỷ lệ ký quỹ chỉ còn khoảng 30%, thậm chí thấp hơn, với tỷ lệ này chỉ cần cổ phiếu “rung lắc” 1-2 phiên với thanh khoản kém là công ty chứng khoán đã phải tính ngay đến việc cắt margin hay giải chấp. Như vậy, khoan kỳ vọng về một cách xử lý có tính chất chiến lược, hợp lý vì đó là chuyện lâu dài, mà chỉ cần các cơ quan quản lý “siết” chặt hoạt động margin một cách lành mạnh nhất.
Một nhân viên môi giới nhiều kinh nghiệm chia sẻ, hợp đồng sử dụng margin của nhà đầu tư ký với công ty chứng khoán thường được “cài cắm” rất nhiều chi tiết để việc cắt margin được hợp lý hóa đến mức tối đa. Vì vậy, khi công ty chứng khoán cắt đột ngột, nhà đầu tư thường phải chịu.
Như vậy ngoài áp lực đòn bẩy tài chính đơn thuần, nhà đầu tư còn phải chịu thêm rủi ro từ việc công ty chứng khoán có thể cắt margin đột ngột. Khi công ty chứng khoán triển khai margin, thì tất nhiên công ty chứng khoán cũng phải gánh chịu rủi ro, nhưng với cách cắt giảm đột ngột, thì công ty chứng khoán đã đẩy luôn cả rủi ro của mình sang cho nhà đầu tư, đó là điều không hợp lý.
Theo Sài Gòn đầu tư tài chính