Làng văn hoá du lịch Lũng Cẩm, tại xã Sủng Là, nằm ở vùng thung lũng của cao nguyên đá Đồng Văn, là nơi ở của khoảng 70 hộ, chủ yếu là dân tộc Mông, Lô Lô và Hoa. Làng được nhiều khách du lịch biết đến khi có ngôi nhà được chọn làm bối cảnh bộ phim truyện nhựa Chuyện của Pao của đạo diễn Ngô Quang Hải - đoạt giải Cánh diều vàng 2005.
Cuối tuần qua, Hà Giang khai mạc "Lễ hội tam giác mạch" và "nhà của Pao" là một điểm đến thu hút khách. Lối vào làng là con đường nhỏ dài khoảng 300 m, những ngày tháng 11 nở rộ hoa tam giác mạch, hoa cải.
"Nhà của Pao" được xây dựng năm 1947, ở cuối đường, là nhà trình tường, mang những nét kiến trúc của người Mông ở vùng cao nguyên đá, khép kín bốn hướng, chính giữa là sân trời. Khoảng sân trước nhà cũng lát đá, xung quanh trồng mận, mơ, đào... những loài hoa đặc trưng của vùng cao nguyên đá.
Cổng chính nhà dựng bằng gỗ, lớp mái ngói là điểm thu hút nhiều khách tham quan. Theo các hướng dẫn viên, người Mông không sử dụng bản lề, then chốt cửa làm bằng sắt mà hoàn toàn bằng gỗ. Họ quan niệm cửa như lòng người, nếu làm bằng sắt thép là những vật cứng được ví như dao kiếm, không thể hiện lòng tốt, sự hiếu khách của chủ nhà. Tại lối vào, du khách có thể thuê trang phục để chụp hình với giá 30.000 đồng một bộ.
Ngôi nhà hai tầng, làm chủ yếu bằng đất, cột gỗ, thềm và chân cột bằng đá, lợp mái ngói. Chủ nhân của cơ ngơi này là ông Mua Súa Páo, người từng giữ chức Trung đội trưởng Đội quân của vua Mèo thời trước Cách mạng tháng tám 1945. Ông được vua Mèo tin tưởng giao chức vụ cao nhất trong đội quân tháp tùng bởi khoẻ mạnh cùng võ nghệ hơn người.
Trên tường nhà bằng đất treo nhiều hình ảnh nàng Pao và các cảnh khác trong bộ phim được quay tại đây.
Gian nhà chính là nơi tiếp khách, để bàn thờ tổ tiên và ăn uống của gia đình. Hiện ngôi nhà là nơi sinh sống của con cháu ông Mua Súa Páo.
Gian bếp đặc trưng của đồng bào dân tộc miền núi phía Bắc trong "nhà của Pao".
Hiên nhà đặt nhiều gùi hoa cải và tam giác mạch cho du khách chụp ảnh. Do vẫn có người sinh sống tại đây nên du khách phải xin phép chủ nhà trước khi vào trong tham quan, đồng thời không nên tự ý đụng vào đồ đạc.
Hàng rào xếp bằng đá cao khoảng 1,5 m xung quanh là điểm nhấn trong kiến trúc nhà của người Mông. Các viên đá có kích thước tương đồng, được xếp thủ công, không có xi măng, cát nhưng rất vững chắc tạo một nét hoang sơ cho căn nhà.
Nhà xây quây bốn hướng chụm lại ở giữa có sân, một gian chính hai tầng chia nhiều phòng khách và phòng ở. Gian phụ chia thành các phòng nhỏ để làm kho, bếp, chuồng nuôi gia súc, gia cầm.
Không gian xung quanh "nhà của Pao" thời điểm cuối năm nở rộ hoa tam giác mạch, hoa cải thu hút nhiều người tham quan. Cách nhà vài chục mét là các quầy bán sản vật vùng cao, trái cây, gia vị, đồ lưu niệm và các món ăn từ tam giác mạch...
Làng văn hóa du lịch Lũng Cẩm không thu vé tham quan, khách chỉ cần trả thêm chi phí vé nếu vào tham quan 'nhà của Pao' với giá 10.000 đồng một người và mất thêm phí từ 10.000 đến 30.000 đồng nếu chụp ảnh ở các vườn hoa.
Quỳnh Trần