Nhiều người cho rằng trẻ em học ngoại ngữ, cụ thể là học từ mới, nhanh chóng và dễ dàng hơn người lớn, nhưng tôi có thể khẳng định rằng người lớn có thể học bất kỳ từ mới nào họ muốn. Một đứa trẻ có thể mất 5-6 năm để phát triển khả năng ngôn ngữ (chưa bao gồm lượng từ chuyên sâu) nhưng một người lớn có thể chỉ mất một năm nếu biết cách kết hợp ý thức lẫn tiềm thức để học từ mới.
Tôi đã 37 tuổi và tôi thành thạo 13 ngôn ngữ, trong đó có tiếng Italy, Anh, Nga, Nhật Bản, Quan Thoại. Tôi đã học hầu hết ngoại ngữ khi trưởng thành với năm nguyên tắc học từ mới.
1. Lựa chọn
Khi đối mặt với số lượng khổng lồ từ mới, nguyên tắc đầu tiên và quan trọng là lựa chọn từ phù hợp và thú vị nhất dành cho bạn. Mỗi ngoại ngữ có hàng trăm nghìn từ vựng và phần lớn trong số này không có ích nếu bạn là người mới học.
Khả năng chọn lọc từ vựng cần thiết là một trong những nguyên tắc học ngoại ngữ bị đánh giá thấp. Hầu hết sách từ mới chứa rất nhiều chủ đề như mua sắm, du lịch, hàng không, sở thú. Nhiều người háo hức thu nạp tất cả lượng từ vựng này, coi đó là một phần của quá trình học. Điều này giống như thế đọc một tờ báo chỉ để biết tin tức về lĩnh vực thể thao.
Thay vì học cả nghìn từ, bạn nên lựa chọn những từ hữu ích nhất với bản thân và mở rộng vốn từ dựa trên nhu cầu và sở thích cá nhân. Nhìn chung, mỗi ngoại ngữ có 3.000 từ thông dụng, chiếm 90% số từ người bản ngữ thường sử dụng trong giao tiếp hàng ngày.
Chắc chắn, người bản ngữ biết hơn 3.000 từ ở mọi chủ đề nhưng phần lớn những từ này học được thông qua giao tiếp hoặc sách vở. Từ nhỏ, họ đã chỉ quan tâm đến những từ họ yêu thích hoặc cần thiết trong trò chuyện thường nhật. Thực tế, dù họ có biết đến trên 3.000 từ cũng không thể nắm rõ hết toàn bộ từ vựng tiếng mẹ đẻ của họ nên tại sao bạn lại cố gắng nhồi nhét hết chúng?
Hãy tập trung vào từ vựng bạn cần và học sao cho có thể áp dụng chúng hiệu quả. Lượng từ vựng này sẽ tạo nên nền tảng cơ bản được bạn sử dụng trong cuộc sống và giao tiếp hàng ngày. Chẳng hạn các động từ go (đi), walk (đi bộ), sleep (ngủ), want (muốn), danh từ như name (tên), house (ngôi nhà), care (quan tâm), city (thành phố), hand (bàn tay), và bed (giường).
Sau khi đã biết khoảng 3.000 từ thông dụng, rất nhiều người học ngôn ngữ cảm thấy tiến trình học bị chững lại, dù học nhiều đến đâu cũng không tiến triển nhanh chóng như khi mới học ngoại ngữ. Cảm giác này gọi là "plateau" (cao nguyên), tức là khi bạn leo lên núi, bạn cứ cố gắng trèo mãi cho đến khi bắt gặp một khoảng đất bằng phẳng, bạn không còn gì để leo lên nữa. Không thể tiến bộ khiến người học cảm thấy chán nản, bực bội và mất động lực học.
Một trong những lý cho hiện tượng này là khi bạn đã hiểu các từ phổ biến, việc tìm kiếm những từ vựng hữu ích, giá trị sẽ trở nên khó khăn hơn. Trong giai đoạn này, bạn hãy cứ tập trung vào những từ vựng phù hợp với bản thân, áp dụng chúng trong học tập và sinh hoạt. Nếu bạn là nhà sinh vật học, có thể hữu ích khi học từ vựng về gen, tế bào, hoặc bộ xương, trong khi người yêu thích lịch sử sẽ học các từ về chiến tranh, xã hội và thương mại.
Nếu tập trung vào những từ yêu thích, bạn sẽ ghi nhớ lâu hơn và sử dụng thường xuyên hơn. Điều này cho phép bạn xây dựng lượng từ vựng theo cấu trúc, trình độ và khả năng cá nhân.
Luca Lampariello thông thạo 13 ngôn ngữ. Ảnh: Babbel
2. Liên kết
Chọn lọc được từ vựng hữu ích là chìa khóa cho quá trình học nhưng nếu bạn không đặt chúng vào ngữ cảnh cụ thể để rèn luyện thì sẽ không thể sử dụng trong thực tế. Đó là khi bạn cần biết cách liên kết những từ đã học được cho đến khi có thể sử dụng chúng nhuần nhuyễn.
Liên kết là quá trình thông tin mới được gắn kết với thông tin có sẵn, có nghĩa là bạn sử dụng kiến thức đã biết để kết nối các từ đã học với nhau trong một bối cảnh có nghĩa. Bộ não của con người thực hiện quá trình này một cách tự nhiên nhưng chúng ta có thể chủ động kiểm soát nó.
Ví dụ có 3 từ gen (gene), tế bào (cell) và bộ xương (skeleton). Nếu học riêng lẻ từng từ, bạn sẽ dễ dàng quên chúng nhưng nếu liên kết những từ này trong ngữ cảnh rộng hơn, chẳng hạn như một câu có nghĩa, bạn sẽ liên kết chúng trong trí não. Hãy suy nghĩ trong 10 giây cách đặt câu với ba từ trên. Tôi viết được một câu như sau: "The genes affect the development of such diverse elements as the skeleton and even individual cells" (Gen ảnh hưởng tới sự phát triển của nhiều thành phần khác trong cơ thể, bao gồm bộ xương và các tế bào riêng lẻ).
Ba từ trên giờ đã được gắn kết trong một câu có ý nghĩa. Ban đầu, cách học này có thể khó vì bạn chưa có đủ vốn từ nhưng đây là phương pháp hiệu quả để cải thiện kỹ năng nói, rèn luyện cách suy nghĩ và tưởng tượng bằng ngôn ngữ mới.
3. Xem lại
Cách đây hơn một thế kỷ, Ebbinghaus, bác sĩ tâm thần người Đức phát hiện ra con người có xu hướng quên thông tin theo cơ chế được gọi là "đường cong lãng quên". Theo đó, khi bắt đầu tìm hiểu thông tin mới, con người sẽ nhớ cực kỳ tốt nhưng sau nhiều ngày kiến thức sẽ rơi rụng dần và quên hết tất cả.
Ebbinghaus cho rằng để chống lại "đường cong lãng quên", con người phải xây dựng thói quen xem lại kiến thức đã học. Nếu liên tục xem lại, thông tin sẽ được ghi nhớ lâu hơn nhưng đồng thời đừng quên trau dồi thông tin mới.
4. Lưu trữ
Người La Mã cổ đại có một câu nói thế này "Verba volant sed script manent", có nghĩa là "những lời nói thì bay đi, còn những chữ được viết ra thì còn mãi". Ý của họ là thông tin cần được ghi chép hoặc lưu giữ lại bằng các cách khác nhau nếu con người muốn giữ gìn chúng.
Tương tự với việc học ngoại ngữ, bạn phải viết từ mới ra giấy hoặc sử dụng nó khi giao tiếp, xem phim hay đọc sách. Bạn có thể sử dụng thẻ từ mới flashcards hoặc không vì có nhiều cách để ghi nhớ mà không cần sử dụng nó.
5. Sử dụng
Nguyên tắc học từ vựng cuối cùng là sử dụng chúng hiệu quả thông qua việc trò chuyện với bạn bè hoặc người bản ngữ. Các nhà nghiên cứu chỉ ra rằng việc bạn sử dụng từ mới khi nói chuyện với mọi người hiệu quả hơn việc bạn tự học một mình.
Điều này có nghĩa là bạn càng tích cực trao đổi với người khác, khả năng giao tiếp và ghi nhớ từ vựng sẽ càng phát triển. Chẳng hạn khi bạn học một chủ đề từ vựng mới, hãy lựa chọn những từ khó nhớ nhất để sử dụng khi giao tiếp với bạn bè. Bằng cách đặt chúng trong ngữ cảnh cụ thể hoặc tìm cách giải thích chúng cho đối phương hiểu rõ, bạn cũng sẽ được cải thiện khả năng cá nhân.
Duy trì thói quen luyện tập này, khả năng ngôn ngữ của bạn sẽ được cải thiện và bạn cũng ghi nhớ tốt hơn.
Tú Anh (Theo Babbel)