Theo ThS.BS. Lê Thị Hải - Nguyên giám đốc trung tâm khám & tư vấn Dinh Dưỡng - Viện Dinh Dưỡng Quốc Gia, biếng ăn là tình trạng phổ biến ở trẻ em, chiếm từ 45-50% các bé tới khám tại các trung tâm khám tư vấn dinh dưỡng của Viện dinh dưỡng Quốc gia. Trong đó, lứa tuổi trẻ ăn dặm 6-24 tháng là phổ biến nhất, một số trường hợp vẫn có thể gặp ở trẻ độ tuổi lớn hơn. Đây không phải là một bệnh mà là một triệu chứng của nhiều bệnh lý khác nhau.
Nguyên nhân của tình trạng này thường chia làm 3 loại:
Biếng ăn sinh lý thường gặp ở các giai đoạn phát triển sinh lý của trẻ : biết lẫy, biết bò, mọc răng, giai đoạn chuyển tiếp ăn dặm...
Biếng ăn bệnh lý do trẻ mắc các bệnh lý cấp tính hoặc mãn tính : viêm họng, viêm tai giữa, viêm phổi, viêm phế quản, lao sơ nhiễm.. hoặc các bệnh lý về đường tiêu hóa : tiêu chảy, táo bón, nhiễm ký sinh trùng ...khi bị bệnh trẻ phải dùng kháng sinh dẫn đến mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột dẫn đến rối loạn tiêu hóa
Biếng ăn tâm lý do bị ép ăn khi trẻ không muốn ăn. Cha mẹ ép trẻ ăn bằng cách đánh mắng, la hét. Đôi khi lượng thức ăn cha mẹ yêu cầu là quá mức so với sức ăn, hậu quả là trẻ sẽ ngậm thức ăn, nôn ói hoặc chống đối. Về lâu dài trẻ sẽ sợ ăn và dẫn tới chứng biếng ăn.
Trẻ có thể đột ngột biếng ăn nếu thay đổi môi trường, giờ ăn, nơi ăn, người cho ăn. Nhất là những trẻ phải xa bố mẹ, ông bà,... bị thay đổi tâm trạng, hờn dỗi và không muốn ăn.
Ngoài ra, cũng có những trường hợp biếng ăn do cách nuôi dưỡng chưa đúng như cho ăn dặm quá sớm, chế biến món ăn đơn điệu. Nhiều cha mẹ cho trẻ ăn bổ sung quá sớm, khẩu phần ăn thiếu cân đối như chỉ ăn thiên lệch một nhóm thực phẩm hoặc ăn không đủ 4 nhóm thực phẩm chính gồm protein, chất béo, tinh bột và khoáng chất. Việc này khiến trẻ bị thiếu vitamin nhóm B (gồm B1, B2, B6 và B12), làm chậm quá trình chuyển hóa thức ăn; thiếu kẽm và selen khiến trẻ lười ăn, hạn chế hấp thu dinh dưỡng; thiếu chất xơ dẫn đến bị táo bón, chướng bụng, khó chịu... Ngoài ra việc cho trẻ ăn vặt, ăn bánh kẹo, nước ngọt, bim bim trước các bữa ăn chính cũng khiến trẻ chán ăn.
Ép ăn, trách mắng có thể khiến chứng biếng ăn của trẻ trầm trọng hơn. Ảnh: Parent
Hệ quả về thể chất và tinh thần
BS Hải cho hay biếng ăn lâu ngày ở trẻ gây ảnh hưởng rất nhiều đến sự phát triển. Hậu quả dễ nhận thấy nhất là suy dinh dưỡng, trẻ không đáp ứng các chỉ số tăng trưởng, thể trạng còi cọc, thấp bé, gầy gò, xanh xao so với các bạn đồng trang lứa.
Trong giai đoạn phát triển, trẻ cần một lượng lớn nhu cầu dinh dưỡng mỗi ngày. Khi trẻ không chịu ăn sẽ dẫn đến nguồn dưỡng chất nạp vào cơ thể không đáp ứng đủ nhu cầu phát triển, trong đó phải kể đến những vi chất quan trọng như: thiếu vitamin A khiến khô mắt, khô giác mạc có thể dẫn đến mù lòa; thiếu vitamin B1 có thể gây tê phù; thiếu sắt gây thiếu máu; thiếu vitamin D, canxi gây bệnh còi xương,...
Biếng ăn cũng có thể khiến trí não trẻ chậm phát triển vì dinh dưỡng là một trong 3 yếu tố quyết định sự phát triển trí não. Trẻ biếng ăn sẽ gặp phải nguy cơ thiếu một hoặc nhiều chất quan trọng ảnh hưởng đến sự hoạt động hiệu quả của bộ não như Protein, Omega 3, Omega 6, DHA, Sắt, Taurin, chất béo...
Khi khẩu phần ăn không đủ, cơ thể trẻ không được cung cấp đủ các dưỡng chất thiết yếu, làm giảm sức đề kháng chống lại các tác nhân gây bệnh bên ngoài. Trẻ dễ mắc các bệnh về đường tiêu hóa, hô hấp, như: viêm họng, viêm đường hô hấp trên, viêm phổi...
Biếng ăn cũng gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến cảm xúc. Trẻ biếng ăn thường có EQ thấp, trẻ có xu hướng thụ động, cáu gắt, khó hòa nhập... lâu dài có thể dẫn đến tự kỷ, học hành kém, mất tập trung và khó thành đạt.
Giải pháp cải thiện biếng ăn ở trẻ
Để cải thiện tình trạng biếng ăn, cần tìm ra nguyên nhân để khắc phục, đồng thời phối hợp nhiều biện pháp như: thay đổi chế độ, cách cho ăn, cách chế biến món ăn, điều trị bệnh lý kèm theo.
Theo ThS.BS. Lê Thị Hải - Nguyên giám đốc trung tâm khám & tư vấn Dinh Dưỡng - Viện Dinh Dưỡng Quốc Gia, trong thời gian điều trị các bệnh nhiễm khuẩn, cần phải bổ sung đầy đủ các loại vitamin và khoáng chất cho trẻ như vitamin A, vitamin C, vitamin nhóm B và các chất khoáng như magie, kẽm... Đặc biệt là không nên lạm dụng kháng sinh.
Luôn cho trẻ ăn đúng giờ và ăn cùng với gia đình vì việc cả gia đình quây quần bên mâm cơm, vừa ăn vừa nói chuyện vui vẻ giúp bé ăn ngon miệng hơn.
Nên chia nhỏ khẩu phần ăn của con thành những bữa nhỏ, cha mẹ có thể cho trẻ ăn những thức ăn nhẹ vào các bữa phụ như: sữa chua, trái cây, bánh ít ngọt... nhưng không nên cho trẻ ăn gần với bữa chính.
Đối với những trẻ biếng ăn bệnh lý, cha mẹ cần phải đến các cơ sở y tế để được bác sĩ dinh dưỡng tư vấn về chế độ ăn uống, dinh dưỡng phù hợp. Điều quan trọng là trong bữa ăn phải tạo ra một không khí vui vẻ thoải mái, tránh ép trẻ ăn, không nên mắng mỏ, dọa dẫm mà phải tìm hiểu nguyên nhân biếng ăn để khắc phục.
Trường hợp biếng ăn kéo dài, kém hấp thu, chậm phát triển, cha mẹ nên bổ sung các sản phẩm hỗ trợ có chứa lysine, các vi khoáng chất và vitamin thiết yếu như kẽm, crom, selen, vitamin nhóm B giúp đáp ứng đầy đủ nhu cầu về dưỡng chất. Các vitamin thiết yếu này còn hỗ trợ tiêu hóa, tăng cường khả năng hấp thu, giúp cải thiện tình trạng biếng ăn, giúp trẻ ăn ngon miệng.
Mai Mai
