Ngày 12/6, tại buổi chất vấn Bộ trưởng Khoa học Nguyễn Quân, đại biểu Đỗ Mạnh Hùng nêu thực trạng mất nguồn phóng xạ gần đây và đề nghị Bộ trưởng nêu nguyên nhân, trách nhiệm của nhà nước và doanh nghiệp như thế nào?
Giải đáp vấn đề này, Bộ trưởng Quân cho biết trong 5 năm qua có 4 lần mất nguồn phóng xạ trong đó 2 nguồn được thu hồi, 2 nguồn chưa tìm thấy. May mắn những nguồn này hoạt động thấp nên chưa gây tác hại lớn. Bộ trưởng thừa nhận có trách nhiệm của Bộ Khoa học, dù nhiều văn bản về quản lý nguồn phóng xạ được xây dựng, ban hành đầy đủ theo quy định của Luật Năng lượng nguyên tử nhưng khâu kiểm tra chưa đầy đủ.
Nguồn phóng xạ bị thất lạc ở Nhà máy thép Pomina 3, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. Ảnh: Xuân Mai
Theo Bộ trưởng Quân, một lý do khác là theo Luật Thanh tra mới không còn thanh tra chuyên ngành năng lượng nguyên tử, nên cơ quan chuyên trách của Bộ Khoa học không trực tiếp mà phải thông qua thanh tra của các sở. Do lực lượng mỏng nên hàng năm chỉ có thể thanh tra được 5% trong tổng số hơn 3.000 cơ sở sử dụng nguồn phóng xạ.
Tuy nhiên, khi xảy ra sự cố, Bộ Khoa học đã phối hợp kịp thời với các Sở khoa học, UBND các tỉnh nhanh chóng truy tìm, xử lý. Bộ trưởng Quân cho biết khi doanh nghiệp ở Vũng Tàu bị mất nguồn phóng xạ, Bộ đã áp dụng mức xử phạt cao nhất 80 triệu đồng nhưng chế tài chưa đủ sức răn đe.
"Cơ sở này sử dụng phóng xạ nhưng không cho người quản lý đi đào tạo, không có chứng chỉ sử dụng, khi tháo lắp sửa chữa không báo cáo cơ quan quản lý. Lỗi này là cố tình vi phạm, nhưng cộng ba bốn tội mới xử phạt được 80 triệu", Bộ trưởng nói.
Ông Quân cho rằng, chế tài xử phạt cần được nâng lên, nếu cần thiết phải xử phạt về mặt hình sự mới đủ sức răn đe. Bộ Khoa học sẽ tăng cường thanh tra, kiểm tra, đào tạo cấp chứng chỉ cho những người quản lý sử dụng nguồn phóng xạ để ngăn chặn thất thoát.
Vừa qua, Bộ Khoa học đã ban hành thông tư về quản lý nguồn phóng xạ di động. Theo đó, nguồn phóng xạ phải được gắn các thiết bị định vị để quản lý thông qua hệ thống vệ tinh với phần mềm của Bộ.
"Thời gian vừa qua chúng ta chưa gắn được các thiết bị định vị nên việc truy tìm khó khăn. Hiện nay các doanh nghiệp đang liên hệ với Bộ để lắp thiết bị định vị. Chúng tôi sẽ sớm báo cáo với Quốc hội việc kiểm soát các nguồn phóng xạ này", Bộ trưởng Nguyễn Quân cho hay.
Hoàng Thùy