Luật Xuất bản mới được áp dụng từ 1/7/2005 với cơ chế mở, thông thoáng đã tạo cho thị trường sách khả năng cung cấp tới độc giả những “thực đơn” phong phú hơn bao giờ hết. Nhưng trước sự nở rộ vàng thau lẫn lộn của các loại sách, người đọc không khỏi gặp khó khăn khi lựa chọn cho mình một ấn phẩm giá trị. Với 2.104 trên tổng số 5.262 phiếu bầu, 40% độc giả tham gia vào cuộc khảo sát thường chọn sách theo thể loại mình yêu thích. Điều này phản ánh đúng thực tế là mỗi thể loại thường có những đối tượng độc giả riêng. Nắm bắt được thị hiếu này, một số website giới thiệu sách như Vinabook, Saharavn đã phân loại danh mục chi tiết các thể loại như: trinh thám, viễn tưởng, tâm lý, kinh tế… nhằm tạo thuận lợi hơn cho người đọc trong việc tầm sách. Chị Thi Anh, cửa hàng trưởng Nhà sách Tiền Phong tại Nguyễn Thái Học (Hà Nội), cho biết: “Chúng tôi nhập về hầu như tất cả những loại sách có mặt trên thị trường. Nhưng, dựa vào việc khảo sát thông tin từ phía khách hàng, chúng tôi vẫn ưu tiên những loại sách có nhu cầu cao như tiểu thuyết trinh thám, tâm lý…”.
Tuy nhiên, từ góc độ của một nhà nghiên cứu quan tâm đến đặc điểm tâm lý và tính cách của con người Việt Nam, ông Vương Trí Nhàn cho rằng, thói quen lựa chọn sách theo thể loại phần nào phản ánh sự thiếu “sành điệu”, chưa trưởng thành của phần lớn độc giả với tư cách là người tiêu dùng. “Người dân Việt Nam nói chung chưa quen với việc tìm hiểu kỹ mặt hàng trước khi mua sắm. Đối với sách cũng vậy. Có rất nhiều người mua sách theo thói quen, theo trào lưu, mua về rồi mới nhận ra, đấy là một ấn phẩm không mấy có giá trị với mình”, ông Nhàn nhận xét.
 |
|
Chọn sách tại siêu thị. Ảnh: Hoàng Hà |
Với 1.162 trong số 5.262 phiếu, tác giả là yếu tố được 22,1% độc giả chọn làm tiêu chí để lựa chọn sách. Khi sách là một loại hàng hóa, tên tuổi tác giả đương nhiên sẽ trở thành một thương hiệu bảo chứng cho chất lượng của sản phẩm chữ nghĩa. Có những nhà văn Việt Nam hiện đại đã quy tụ được cho mình một số lượng nhất định độc giả trung thành như: Nguyễn Huy Thiệp, Nguyễn Nhật Ánh, Hồ Anh Thái, Nguyễn Việt Hà, Tạ Duy Anh, Nguyễn Ngọc Tư, Trần Thùy Mai… Thúy Quỳnh - cựu học sinh trường PTTH Hai Bà Trưng - cho biết: “Khi còn là học sinh, tôi chỉ đọc truyện của Nguyễn Nhật Ánh, nhưng bây giờ, tôi thường tìm đến tác phẩm của Hồ Anh Thái và Nguyễn Việt Hà vì hai tác giả này có lối viết khá hóm hỉnh và phản ánh được những vấn đề khá nóng của cuộc sống đương thời”. Tác giả trẻ Nguyễn Ngọc Tư cũng nhận được nhiều tình cảm ưu ái của độc giả. Bác Phượng, nhân viên Đài tiếng nói Việt Nam đã nghỉ hưu, cho biết: “Tôi đọc Nguyễn Ngọc Tư từ khi chị được giải thưởng Văn học Tuổi 20, càng đọc tôi càng thấy thích vì chị viết ngày càng giản dị và sâu sắc”. Một khi đã tạo được thương hiệu uy tín (đặc biệt là các thương hiệu ăn khách) trên thị trường, tác giả sẽ là mục tiêu săn đón của các nhà xuất bản (NXB). Ở nước ngoài, những tác giả nổi tiếng thường được các NXB mời chào bằng những hợp đồng hấp dẫn trước khi bắt tay vào viết tác phẩm, hoặc khi mới hoàn thành phần phác thảo. Trường hợp này chưa xảy ra tại Việt Nam, nhưng cùng với sự năng động của giới làm sách và sự trưởng thành của những cây bút trẻ hiện nay, nhiều nhà nghiên cứu cho rằng những hiện tượng tương tự sẽ xuất hiện trong tương lai không xa.
Tuy nhiên, con số 22,1% không phải là một tỷ lệ đủ lớn để khẳng định xu hướng gắn kết giữa độc giả với một tác giả nhất định. Điều này có thể được lý giải bằng nhiều nguyên nhân. Hòa - cựu sinh viên Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội - cho biết: “Thường thì chỉ khi nào có nhu cầu nghiên cứu về một tác giả nào đó, tôi mới tìm đến tác phẩm của tác giả một cách hệ thống”. Còn dịch giả Đoàn Tử Huyến - Chủ tịch Trung tâm Văn học và Ngôn ngữ Đông Tây, nơi liên kết xuất bản khá nhiều đầu sách uy tín - giải thích: “Khi lựa chọn sách để cung cấp cho người đọc, tác giả cũng là một yếu tố tham khảo của chúng tôi, nhưng đó không phải là tiêu chí quyết định, không phải mọi tác phẩm của một tác giả đều xuất sắc. Chúng tôi thường căn cứ vào giá trị của bản thân tác phẩm”.
Xếp thứ ba trong số những yếu tố được độc giả quan tâm là sách đoạt các giải thưởng uy tín (14% - 738 phiếu). Những năm gần đây, những tác phẩm đoạt các giải thưởng lớn như Nobel, Goncourt xuất hiện khá nhiều trên thị trường sách dịch trong nước. Ông Đoàn Tử Huyến khẳng định: “Dù còn bị chi phối bởi các vấn đề chính trị nhưng Nobel vẫn là một giải thưởng văn học uy tín và cần được giới thiệu một cách hệ thống đến độc giả Việt Nam”. Khác với các đầu sách ăn khách, đây được coi là danh mục những tác phẩm không thể thiếu nhằm cung cấp cho lớp độc giả tinh túy trong xã hội.
23,9% số phiếu còn lại chia đều cho các yếu tố như dịch giả (3,1%), nhà xuất bản (4%), sách được giới thiệu, quảng cáo (5,2%), sách có số lượng phát hành lớn (4,5%), sách có tựa đề hoặc trang bìa bắt mắt (3,6%) và một số lựa chọn khác (3,5%).
 |
|
Kết quả khảo sát trên VnExpress. |
Hà Linh