Chính sách hưởng bảo hiểm xã hội (BHXH) một lần chỉ được giải quyết cho lao động gia nhập hệ thống trước 1/7/2025, đóng dưới 20 năm, sau 12 tháng nghỉ việc không tiếp tục tham gia tự nguyện.
Người bắt đầu đóng BHXH sau 1/7/2025 chỉ được rút trong các trường hợp sau: Đủ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ 15 năm đóng BHXH; ra nước ngoài để định cư; mắc ung thư, bại liệt, xơ gan mất bù, lao nặng, AIDS; suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên; người khuyết tật đặc biệt nặng.
Phương án này được 310/355 đại biểu đồng tình khi lấy ý kiến trước đó, và là phương án Chính phủ ưu tiên lựa chọn khi trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 6.
Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh cho rằng phương án này bảo đảm kế thừa quy định hiện hành, không làm ảnh hưởng nhiều đến gần 18 triệu người đang tham gia BHXH, hạn chế gây xáo trộn. Nội dung cũng thể chế hóa đúng tinh thần của Nghị quyết số 28 của Trung ương là "giảm tình trạng hưởng BHXH một lần theo hướng tăng quyền lợi nếu bảo lưu thời gian tham gia để hưởng chế độ hưu trí" và hạn chế tình trạng một người tham gia BHXH có nhiều lần hưởng một lần như thời gian qua.
Quy định này cũng hướng tới tiếp cận theo tiêu chuẩn, thông lệ quốc tế về BHXH và góp phần thích ứng với tốc độ già hóa dân số rất nhanh ở Việt Nam. Người tham gia mới chỉ còn hưởng một lần trong một số trường hợp đặc biệt sẽ góp phần gia tăng số người ở lại hệ thống để được thụ hưởng các chế độ của BHXH.
Thường vụ Quốc hội lưu ý Chính phủ trong thời gian tới phải có giải pháp căn cơ để hỗ trợ người lao động gặp khó khăn trước mắt như chính sách tín dụng phù hợp; hoàn thiện pháp luật về lao động, việc làm.
Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa (bìa phải) bấm nút thông qua luật BHXH sửa đổi tại Quốc hội, sáng 29/6. Ảnh: Hoàng Phong
Mở rộng diện tham gia BHXH bắt buộc
Tại Luật BHXH sửa đổi vừa được thông qua, 5 nhóm được bổ sung tham gia BHXH bắt buộc gồm: Chủ hộ kinh doanh (có đăng ký kinh doanh); người hoạt động không chuyên trách ở thôn, tổ dân phố; người quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, người đại diện phần vốn nhà nước, người đại diện phần vốn của doanh nghiệp tại công ty và công ty mẹ, người quản lý điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương.
Người lao động làm việc không trọn thời gian (theo chế độ linh hoạt); trường hợp không giao kết hợp đồng lao động hoặc thỏa thuận bằng tên gọi khác nhưng có nội dung thể hiện về việc làm có trả công, tiền lương cũng thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc.
Theo dự kiến của Chính phủ, nếu 5 nhóm này được bổ sung vào diện tham gia BHXH bắt buộc thì sẽ có thêm khoảng 3 triệu người được bao phủ bởi lưới an sinh.
Người từ 75 tuổi được xét hưởng trợ cấp hưu trí xã hội
Điều 21 của Luật quy định người từ đủ 75 tuổi, không có lương hưu, trợ cấp BHXH; không hưởng trợ cấp xã hội hàng tháng, được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội. Người từ 70 đến dưới 75 tuổi được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội phải thuộc diện hộ nghèo, hộ cận nghèo đang cư trú tại các xã, thôn đặc biệt khó khăn.
Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ quyết định điều chỉnh giảm dần độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế xã hội và khả năng của ngân sách nhà nước từng thời kỳ theo đề nghị của Chính phủ.
Có đại biểu đề nghị lấy tuổi thọ trung bình của người Việt Nam làm căn cứ thay vì mức 75 tuổi; hạ điều kiện về độ tuổi bằng hoặc thấp hơn độ tuổi trung bình hiện nay của người Việt Nam. Tuy nhiên, Thường vụ Quốc hội cho rằng việc giảm tuổi hưởng chính sách hưu trí xã hội phụ thuộc lớn vào khả năng của ngân sách nhà nước. Mốc 70 tuổi, 75 tuổi kế thừa quy định của Luật Người cao tuổi và phù hợp với thông lệ trong hệ thống thống kê dân số.
Áp dụng "mức tham chiếu" để tính đóng, hưởng BHXH
Điều 7 Luật quy định mức tham chiếu là mức tiền dùng để tính mức đóng - hưởng một số chế độ BHXH do Chính phủ quyết định; được điều chỉnh trên cơ sở biến đổi của chỉ số giá tiêu dùng, tăng trưởng kinh tế, phù hợp với khả năng của ngân sách nhà nước và quỹ BHXH.
Nghị quyết số 27 của Trung ương về cải cách tiền lương xác định sẽ bãi bỏ mức lương cơ sở khi áp dụng chính sách tiền lương mới. Tuy nhiên, việc triển khai sẽ theo lộ trình phù hợp với thực tế, trước mắt chưa bãi bỏ mức lương cơ sở. Do đó, để bảo đảm tính ổn định, dài hạn các quy định của Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi sau khi Quốc hội thông qua, cụm từ "mức lương cơ sở" sẽ được thay bằng "mức tham chiếu".
Về bản chất, khi mức lương cơ sở chưa bãi bỏ thì mức tham chiếu bằng mức lương cơ sở. Chính phủ quy định chi tiết việc áp dụng mức tham chiếu khi chưa thực hiện đầy đủ nội dung của cải cách chính sách tiền lương.
Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi vừa thông qua có 11 chương, 141 điều, hiệu lực từ ngày 1/7/2025.