Thấy mẹ vừa đặt bình phun thuốc trừ sâu xuống sân, cô bé Anh Đào nhảy chân sáo đến khoe đang giúp bố nấu cơm. Từ trong căn nhà nhỏ, tiếng anh Hiếu vọng ra, nhắc con vào lấy đũa cả quấy cho gạo khỏi bén.
Gọi là nhà cho sang, thực ra đó là căn bếp nhỏ được sửa làm chỗ trú mưa nắng của vợ chồng chị Lê Thị Bảy ở xã Thọ Lộc (Thọ Xuân, Thanh Hóa) cùng hai đứa con. Gian nhà vừa đủ kê chiếc giường, bàn để tivi. Một góc nhà được ốp vài viên gạch hoa để tạm chiếc bếp gas cùng nồi niêu, bát đũa.
Chiếc tivi hơn 2 triệu đồng là tài sản đáng giá nhất trong gian nhà, được mua từ tiền trợ cấp chất độc da cam của anh Lê Viết Hiếu. “Vẫn còn nợ một triệu đồng nhưng phải cố để cho hai đứa nhỏ không phải sang nhà hàng xóm xem phim nhờ”, người đàn ông 38 tuổi cho hay.
Ngồi ở mép giường, chị Bảy đưa tay vuốt những sợi tóc tơ của đứa con gái gầy guộc. Khuôn mặt người đàn bà ngót 40 tuổi sạm đi vì sương gió, chỉ có nụ cười tươi tắn. Nhắc đến nhân duyên của hai vợ chồng, nhiều người vẫn khen chị Bảy dũng cảm, bởi rất hiếm có con gái chưa chồng nào chấp nhận lấy người bị nhiễm chất độc da cam, lại có một đời vợ như anh Hiếu.
Năm 2000, anh chị gặp nhau lần đầu do mai mối. Trước đó, Hiếu đã có vợ và một đứa con trai. Nhưng người vợ không chịu nổi cảnh khốn khó của một gia đình toàn người nhiễm chất độc da cam nên đòi ly hôn và bế con về quê ngoại. Thấy anh thui thủi một mình, người họ hàng thương tình, bảo lên xe đạp chở đi chơi rồi thẳng đến nhà chị ở bên Bắc Lương, cách Thọ Lộc một cánh đồng. Hoàn cảnh gia đình chị cũng khó khăn không kém, nhà đông anh em, chị Bảy là út không chịu lấy chồng mà có ý định ở vậy thờ phụng bố mẹ già.
Nhớ lại lần đầu tiên nhìn thấy anh Hiếu, chị tự ái đến ứa nước mắt. Còn anh lóng ngóng vì bất ngờ bị chở đến nhà chị. Anh Hiếu toan đứng dậy ra về nhưng chân yếu không bước đi nổi, đành ngồi lại uống nước. Sau lần ấy, họ có thêm vài lần gặp gỡ. Chị từ chỗ không ưng đến dần quý mến tính thật thà của anh. Anh Hiếu chân thành, nói hết hoàn cảnh của mình cho chị biết. Mưa dầm thấm lâu, nửa năm sau chị đồng ý về làm vợ anh.
Tâm sự về lý do quyết định gắn bó với người chồng da cam, chị bảo: “Lấy anh ấy vì quý mến sự thật thà, cũng vì thương hoàn cảnh nữa. Có lẽ mọi phụ nữ trên đời đều muốn được nhờ cậy chồng, nhưng là duyên số đưa đẩy rồi nên mình không tìm cách tránh”. Anh Hiếu tiếp lời vợ bảo lúc đầu chỉ lên chơi thôi. Vì anh luôn ý thức được số phận không ưu ái cho mình thì không có quyền đòi hỏi. Nhưng sau đó, thấy cô gái nhanh nhẹn, miệng lúc nào cũng cười tươi, anh dần có cảm tình và quyết định tiến tới.
Sau đám cưới là những tháng ngày vợ chồng vật lộn với cuộc sống áo cơm. Gia đình anh Hiếu thuộc vào diện nhiễm chất độc da cam nặng nhất xã. Bố anh là bộ đội chiến đấu ở chiến trường Bình Trị Thiên hơn 20 năm. Bốn anh em sinh ra đều nhiễm thứ chất độc quái ác ấy. Ngoài người em út mất sớm, người anh thứ lập gia đình ở trên thị trấn, còn lại Hiếu và anh trai đầu bị nặng nhất, chân tay teo tóp, sinh hoạt khó khăn.
Chị Bảy cùng chồng gánh vác công việc gia đình anh, chăm sóc cha chồng nằm liệt và người anh trai bị nhiễm chất da cam nặng. Hai vợ chồng ở trong gian buồng rộng hơn 2 m2, chỉ đủ kê chiếc giường và đặt cái bàn nho nhỏ uống nước. Mình chị chăm 6 sào ruộng, lúc nông nhàn thì đi làm thuê, đóng gạch, phụ hồ. Anh Hiếu ở nhà lo cơm nước, giặt giũ. Đi lại khó, nhiều lúc không đứng được, anh phải lê lết trên nền đất để làm việc nhà.
Ngày mang thai, chị Bảy ăn ngủ không yên, gầy sọp khi nghe hàng xóm xì xào, bảo cẩn thận sinh con ra cũng bị nhiễm da cam giống bố. Sinh xong, chị cố sức quay đầu nhìn con, thấy đứa trẻ lành lặn, lòng người mẹ như trút được gánh nặng. Nhưng nỗi lo ngày một đè nặng khi con trai Lê Viết Đức (sinh 2001) lớn lên, chân tay bé xíu, đau ốm liên miên. “Thời gian gần đây cháu liên tục kêu đau đầu. 12 tuổi chỉ nặng 18 kg trong khi những đứa trẻ khác cân nặng gấp đôi”, chị lo lắng nói. Con gái 9 tuổi Lê Thị Anh Đào cũng còi cọc như anh trai.
Nghe vợ nói, anh Hiếu ngồi bên im lặng cúi đầu. Hồi bằng tuổi Đức, chân tay anh cũng bị teo nhỏ dần, rồi đến ngày đôi chân không bước nổi. Đến lớp bị bạn bè trêu, anh ấm ức quẳng sách vào góc nhà không đi học nữa. Trước đó, Hiếu là đứa trẻ bụ bẫm, ai đến nhà chơi cũng đòi bế và khen sau này sẽ rất đẹp trai.
Hiện nay cứ trở trời là cơ thể anh lại đau nhức, đau quá thì đi nằm viện. Thấy chị cõng chồng lên phòng khám, đi vệ sinh, nhiều người trêu “bồng bồng cõng chồng đi chơi”. Nghe vậy, anh nổi tự ái, không cho vợ cõng nữa. Có hôm chị đi lấy thuốc về, bắt gặp anh ngồi khóc ở hành lang. Chị lại nhẹ nhàng khuyên chồng bởi chị hiểu tâm trí anh luôn đè nặng suy nghĩ không làm gì được để cho vợ con phải khổ. Chị tâm sự: “Bát đũa còn có lúc xô nhau, huống chi cuộc sống vợ chồng. Đôi lúc bất hòa nhưng chị chưa bao giờ hối hận vì lấy anh ấy”.
Nhưng số phận dường như lại đùa cợt với chị. Năm 2008, chị Bảy phát hiện mình bị viêm gan B. Những ngày nằm viện vắt kiệt sức lực lẫn kinh tế của cả gia đình. Anh Hiếu không lên viện chăm vợ được, chỉ quẩn quanh ở nhà với hai đứa con nhỏ. Nằm viện hơn hai tháng, chị xin về, tiếp tục đi làm. Từ đó đến nay chị cũng không lấy thuốc mà tìm cây thuốc trong vườn nhà uống để kìm hãm bệnh.
Tháng 6/2012, được địa phương hỗ trợ 5 triệu đồng, chị vay mượn thêm 15 triệu sửa lại gian bếp cũ làm chỗ ở tạm. Cả gia đình chuyển từ căn buồng hơn 2 m2 xuống gian nhà. Hơn 12 năm nay, bốn người ngủ chung một chiếc giường. Hôm rồi, ba bố con anh Hiếu vừa trèo lên định đi ngủ thì giường sập. Chị Bảy vội chạy đến đỡ các con rồi cõng chồng ra ngoài. Những chiếc nan giường mục nát không thể sửa, chị chạy đi lấy búa, dao và những thanh luồng ghè lại để nằm tạm.
Lâu nay không đi làm thuê được, cả gia đình tằn tiện, nhờ cả vào số tiền trợ cấp chất độc da cam hơn một triệu đồng một tháng của chồng. Anh Hiếu học xong lớp sơ cấp sửa chữa điện dân dụng nhưng chưa có vốn để mở tiệm. "Việc quan trọng nhất bây giờ là đưa hai đứa bé đi giám định chất độc da cam. Nếu đúng bị thật thì đành chấp nhận, không thể tránh được”, người phụ nữ cười như mếu.
Ông Phạm Ngọc Thơm, trưởng thôn 2 xác nhận gia đình anh Hiếu là hộ bị chất độc da cam nặng nhất xã. Trước đây, chính quyền và nhân dân giúp đỡ, nhưng mới chỉ sửa sang lại gian nhà tạm để ở. "Thương nhất hai đứa con ngoan ngoãn, nhưng cũng bắt đầu có biểu hiện bị chất độc da cam giống bố”, ông Hiếu nói.
Hoàng Phương