Sáu người dân là khách mời của nhiếp ảnh gia tại buổi triển lãm và ra mắt sách Vươn lên thôn Làng Nủ. Tác phẩm được hoàn thành sau 11 lần Nguyễn Á đến ngôi làng từng bị lũ quét tháng 9/2024, khiến 60 người chết, nhiều người mất tích, nhà của hàng chục hộ dân bị vùi lấp.
Chị Nguyễn Thị Kim - người Làng Nủ - hồi tưởng ngày diễn ra trận lũ quét. Video: Mai Nhật
Cố kìm nén cảm xúc ở đầu sự kiện, chị Nguyễn Thị Kim, 28 tuổi, sau đó bật khóc khi nhớ về ngày định mệnh. Chị làm thu ngân siêu thị ở thị trấn Phố Ràng (Lào Cai), còn chồng chị - anh Hà Xuân Giang - theo nghề giáo viên. Sáng 7/9/2024, trời mưa như trút nước. Thông thường, sau ngày làm, chị sẽ ở lại thị trấn nhưng lo lắng cho gia đình, chị quyết định về làng. Con đường bình thường di chuyển chỉ gần 25 phút, song hôm ấy chị mất gần hai giờ vì nhiều nơi ngập sâu.
Vài hôm sau, cơn lũ ập về, cuốn trôi tất cả. Kim và con gái được cứu trong tình trạng đầy thương tích, chị bị vỡ xương tay, thủng màng nhĩ, gãy xương sườn. "Nhưng 14 người thân của tôi đã qua đời, kể cả bố mẹ. Lúc đó, tôi ngỡ như không còn động lực gì để tiếp tục sống. Nghe tiếng khóc của con gái ba tuổi, tôi tự nhủ phải mạnh mẽ hơn để làm chỗ dựa cho con", chị nói. May mắn, sau một thời gian dài mất liên lạc, chồng chị trở về, đoàn tụ với vợ con.
Theo Kim, do bị thương tật ở tay, không thể lao động nhiều, chị được chính quyền địa phương bố trí công việc ở ban di tích huyện. Hàng ngày, chị lo hương khói tại khu tưởng niệm các nạn nhân, đón tiếp các đoàn khách đến thăm, kể lại câu chuyện Làng Nủ trước và sau thiên tai.
"Cuộc sống dần hồi sinh, mọi người đã ra đồng, gieo cấy. Tôi lại nghe những bản nhạc, câu hát tiếng Tày của bà con vang vọng khắp nơi. Nhưng nỗi buồn vẫn còn đó. Tôi hay nhớ về nụ cười của những người đã mất, cảm tưởng họ chỉ đi đâu xa vài hôm và sẽ trở về", Kim cho biết.
Nhiếp ảnh gia Nguyễn Á bên bé Hoàng Ngọc Lan và bà Hoàng Thị Thanh - bà ngoại bé. Ảnh: Mai Nhật
Ngồi bên bà ngoại, bé Hoàng Ngọc Lan, bảy tuổi, có phần rụt rè, tay ôm chặt hộp búp bê - món quà một khán giả gửi tặng ở sự kiện. Sau thảm họa, bé Lan mất cả gia đình, gồm bố mẹ và hai anh. Bà Hoàng Thị Thanh - người bao bọc bé hiện tại - cho biết những ngày đầu ở bệnh viện, Lan hay hỏi về những người đã mất. "Những lúc như thế, cả nhà lại rơi nước mắt, quay mặt đi. Về sau, chúng tôi lựa lời nói với cháu là bố mẹ và các anh bị lũ cuốn đi rồi, không trở về nữa. Bé dần hiểu và không còn hỏi nữa", bà nói.
Câu chuyện chị Kim, bé Lan và những người dân vượt qua nghịch cảnh được Nguyễn Á đưa vào sách ảnh. Nhiếp ảnh gia đến ngôi làng từ những ngày đầu thiên tai ập đến, chứng kiến nhiều tang thương. Tác giả không xoáy sâu vào sự thảm khốc của hiện trường mà muốn khắc họa một "Làng Nủ từng bước đi qua biến cố, trong sự yêu thương của hàng vạn trái tim từ mọi miền Tổ quốc".
Sách được chia thành năm phần, gồm: Những ngày đau thương không lường trước, Hy vọng mong manh và tình quân dân trong cơn bão lũ, Những sẻ chia ấm áp tình người, Sau cơn mưa trời lại sáng và Mùa xuân đầu tiên. Những trang đầu, nhiếp ảnh gia ghi lại hình ảnh ba lô học sinh, các món đồ chơi, búp bê vùi lấp trong bùn đất. Nhiều khung hình được chụp bằng fly-cam, bao quát khung cảnh các ngôi nhà ngập giữa dòng nước đỏ phù sa, các chiến sĩ túc trực tìm kiếm thi thể.
Sách dành phần lớn nội dung kể quá trình người dân sớm ổn định nhờ sự hỗ trợ của chính quyền, lực lượng xây dựng và nhà hảo tâm. Những căn nhà sàn dần được dựng lên trong khu tái định cư, các hộ dân bón phân trồng rau, sẵn sàng cho cuộc sống mới. Tác phẩm cũng vinh danh nhiều gương mặt có nghĩa cử cao đẹp, như thầy giáo Nguyễn Xuân Khang - người nhận chu cấp 22 học sinh sống sót sau đợt lũ quét đến năm 18 tuổi.
Triển lãm "Vươn lên thôn Làng Nủ" tại đường sách Nguyễn Văn Bình (quận 1). Ảnh: Mai Nhật
Những ngày Tết Ất Tỵ, Nguyễn Á về lại làng, chứng kiến cuộc sống "thay da đổi thịt" từng ngày của người dân. Anh khép lại sách bằng loạt ảnh Mùa xuân đầu tiên để có cái kết tròn trịa, ấm áp, hướng đến thông điệp về ngày mai tươi sáng. Theo tác giả, toàn bộ doanh thu bán sách sẽ được ủng hộ cho các gia đình nạn nhân. Sau triển lãm tại TP HCM, bộ ảnh tiếp tục được giới thiệu tại Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam (Hà Nội) và thôn Làng Nủ.
Nguyễn Á, 57 tuổi, từng sinh hoạt tại Câu lạc bộ Nhiếp ảnh Gia Ðịnh (TP HCM). Anh từng ra mắt 21 cuốn sách ảnh đi kèm triển lãm, trong đó có Tâm và Tài - Họ là ai? (2013), Hoàng Sa - Trường Sa biển đảo Việt Nam (2014), 11 Di sản văn hóa phi vật thể Việt Nam được UNESCO vinh danh (2017), Họ đã sống như thế (2022).
Mai Nhật