Con trai ông Lương lấy vợ và định cư ở Hà Nội. Năm 2018, cháu nội chào đời, vợ ông lên thành phố hỗ trợ con dâu. Ông ở quê một mình, có lần ngã chảy máu đầu, ngất trong nhà tắm nửa tiếng. Biết chuyện, anh con trai ân hận nên cho con đi nhà trẻ sớm để bà về với ông.
Nhưng ở tuổi này vợ chồng ông chỉ mong mỏi được gần con cháu. Họ cũng thương vợ chồng con trai mãi cảnh nhà thuê, đồng lương công chức không biết bao giờ mới ổn định chỗ ở, trong khi bố mẹ hai bên không có tiền cho. "Chỉ còn cách bán ngôi nhà tổ tiên đi thôi", vợ chồng ông bàn với nhau.
Ông Lương bán ngôi nhà được hơn 6 tỷ đồng, giữ lại 100 m2 làm nơi thờ cúng, cho con cháu có chốn đi về mỗi dịp giỗ chạp. Số tiền bán được ông Lương chia đều ba em gái mỗi người một tỷ, còn lại mua một căn chung cư ba phòng ngủ ở Hà Nội và một khoản nhỏ gửi tiết kiệm dưỡng già.
Tại các khu đô thị ven Hà Nội, nhiều gia đình trẻ có người cao tuổi từ quê ra sống cùng. Có những nhà mua luôn cho bố mẹ một căn trong khu để tiện chăm sóc nhau. Ảnh: Phan Dương
Theo các nhà nghiên cứu xã hội học, dù cấu trúc gia đình Việt Nam những năm gần đây có sự thay đổi rõ rệt từ "tam đại đồng đường" (ba thế hệ ở chung nhà) sang gia đình hạt nhân (gia đình chỉ có vợ chồng và con) nhưng "già cậy con" vẫn là mong mỏi của đa số người cao tuổi.
Dữ liệu từ Điều tra dân số năm 2021 cho thấy 87% người trên 80 tuổi sống gần con cháu. Tỷ lệ giảm dần với các nhóm thấp tuổi hơn như 76% ở nhóm 70-79 tuổi và 68% ở nhóm 60-69 tuổi. Khảo sát "Người và bảo hiểm y tế" của Bộ Y tế cho kết quả tương tự.
"Điều này cho thấy đặc điểm sống gần con cháu hết sức có ý nghĩa trong chăm sóc người cao tuổi", ông Trương Xuân Cừ, Phó chủ tịch Hội Người cao tuổi Việt Nam nói.
Với câu hỏi "Gia đình bạn đang sắp xếp cha mẹ già ở quê như thế nào?", trong khoảng 400 độc giả VnExpress có 14% cho biết "Đón cha mẹ ra thành phố sống cùng hoặc sống gần".
Đây cũng là điều vợ chồng anh Long, ở một khi đô thị thuộc Tây Mỗ, quận Nam Từ Liêm, nghĩ đến khi bố mẹ tuổi ngày càng cao.
Tại thành phố Lai Châu, bà Nguyễn Thị Oánh (61 tuổi, mẹ anh Long) cũng nghĩ đến phải đoàn tụ với con sau khi bị dịch Covid-19 ngăn cản việc cha mẹ, con cháu gặp nhau. "Con gái ở Phú Thọ hay con trai ở Hà Nội đều cách chúng tôi 8 đến 10 tiếng ngồi xe. Mỗi lần muốn đi thăm con hay con muốn về thăm mình đều nan giải", bà Oánh nói.
Khi ông bà Oánh nói ý định bán nhà ở quê, chuyển xuống Hà Nội các con đều ủng hộ. "Con trai tôi vui lắm vì hóa giải được cái khó muốn chăm sóc bố mẹ trong khi không thể bỏ sự nghiệp về quê", bà nói.
Tiến sĩ Nguyễn Văn Đính, Phó chủ tịch Hiệp hội bất động sản Việt Nam cho biết, hiện tượng mua nhà cho cha mẹ ở quê chuyển ra thành phố để sống gần/cùng gần con cái xuất hiện nhiều kể từ sau dịch Covid.
Nhóm những người này có đặc điểm là sống ở các thị trấn, thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh; là công nhân viên chức có lương hưu, hoặc người kinh doanh. Đa phần đều có con cái thành đạt hoặc bản thân cũng có điều kiện kinh tế. Thêm vào đó tuổi tác của họ cũng chưa quá cao. "Những người này có điều kiện và có thể thích nghi được nhịp sống đô thị lớn dễ dàng hơn", ông Đính nói.
Việt Nam có tốc độ đô thị hóa cao nhất Đông Nam Á. Kết quả Điều tra dân số 2021 cũng cho thấy luồng di cư từ thành thị đến thành thị chiếm tỷ trọng lớn nhất (34%), luồng di cư nông thôn - thành thị chiếm 25%. "Người trẻ di cư ra thành phố làm việc, người già cô đơn ở các vùng quê ngày càng nhiều", tiến sĩ Đính nói.
Phó chủ tịch Hội người cao tuổi Trương Xuân Cừ cũng cảnh báo nguy cơ người già rời quê ra phố nhưng không hợp môi trường hoặc có xích mích với con cháu. Không ít người đã ân hận vì lúc muốn quay lại quê hương cũng không còn cơ hội nữa", ông Cừ nói.
Ông khuyên người cao tuổi cần chủ động chuẩn bị cho tuổi già, trong trường hợp nào cũng trực tiếp quản lý tài chính của mình và nắm quyền chủ động. "Cần phải tính toán chu toàn cho mình tới tận lúc chết", ông nói.
Nghỉ hưu 5 năm, hàng ngày ăn uống, sinh hoạt điều độ và tham gia công tác đoàn thể ở địa phương, bà Oánh tin mình sẽ không khó hòa nhập nhịp sống mới. Bà nghĩ có thể sống ổn ở Hà Nội với mức lương hưu 10 triệu đồng mỗi tháng của hai vợ chồng. Vì xác định sống gần chứ không sống cùng nên ông bà cũng không sợ hai thế hệ có mâu thuẫn.
"Nhưng trước khi có thể đoàn tụ với con cháu, chúng tôi cần phải bán được nhà", bà nói. Từ cuối năm ngoái bà đã treo biển bán nhà, hy vọng được mức giá 2,8 tỷ đồng, đủ mua một căn chung cư gần chỗ con trai.
Với vợ chồng ông Lương, quãng thời gian đầu sống ở Hà Nội không hề dễ dàng. Nhớ quê, nhớ làng xóm, đồ ăn, nên ngày đó họ về suốt. Sau này, con dâu mua về hệ thống chậu để mẹ trồng rau ngoài ban công, anh con trai hay chơi cờ với bố mỗi tối. Họ cũng quen với hàng xóm mới qua vài cuộc giao lưu giữa các hộ cùng tầng. "Phải sau khoảng nửa năm chúng tôi mới thích nghi được", ông Lương cho biết.
Những năm sau, có ba người anh, em và một hàng xóm cũ của ông Lương cũng chuyển lên Hà Nội sống. Từ đó, những ngày giỗ chạp, lễ Tết các gia đình hẹn hò, rủ nhau về quê, cuối tuần hay qua thăm chơi nhà nhau. "Có những hôm nhà tôi chứa đến 30 người anh em, con cháu", ông Lương nói.
Đến giờ sau 5 năm được sinh hoạt điều độ, vui vẻ vợ chồng ông đều khỏe ra. Từ đầu năm nay có thêm cháu, ông bà bận nhưng vui hơn.
"Chúng tôi có mỗi một đứa con trai nên yêu con, quý cháu. Không biết người khác thế nào, nhà tôi thấy bán nhà ra thành phố sống với con là đúng đắn", ông nói.
Phan Dương
* Tên một số nhân vật đã thay đổi.