Trang trại nuôi cá chình của anh Lê Hà Giang rộng một hecta, nằm tại vùng đồi cát trắng xóa xã Thanh Thủy, huyện Lệ Thủy, bốn bề là cây phi lao còi cọc. Hàng chục năm qua, vùng cát này kém phát triển kinh tế vì chưa giải được bài toán "trồng cây gì, nuôi con gì".
Chủ trang trại vốn là cửa hàng trưởng xăng dầu ở thị trấn Nông trường Việt Trung, huyện Bố Trạch. 15 năm trước, anh Giang thấy người dân bán cá chình nhỏ 2-3 lạng. Qua tìm hiểu, anh biết đây là loài cá có giá trị cao nhưng chưa mấy người nuôi.
Cá chình nuôi trong bể công nghệ cao. Ảnh: Hoàng Táo
Sẵn gia đình ở TP Đồng Hới có hai ao rộng 1.600 m2 đang nuôi cá rô phi, chép, trắm, mè, anh Giang mua cá chình con về nuôi thử. Không có nhiều tài liệu chia sẻ trên mạng, anh phải tìm đọc sách, đến Viện Nghiên cứu Nuôi trồng thủy sản 3 Nha Trang (Khánh Hòa) học hỏi kỹ thuật, quy trình và mua giống. "Cá sinh trưởng tốt, nguồn thu có, nhưng không cao vì con giống hạn chế", anh Giang kể.
Đêm đông cuối năm 2016, cơn mưa lớn khiến ao cá ngập trắng xóa, không phân biệt được bờ bao. Nước rút, anh hút cạn ao nhưng không tìm thấy con cá nào. "Trận lụt khiến tôi mất trắng 3 tỷ đồng. Hai vợ chồng băn khoăn không biết bắt đầu từ đâu. Nhưng sau đó bàn bạc, chúng tôi thống nhất tiếp tục nuôi cá chình, vì giá trị lớn, hiệu quả cao", anh Giang kể.
Quay về điểm xuất phát, anh Giang nghĩ phải tìm hướng đi mới, tránh được thiên tai. Tháng 2/2017, anh tìm về vùng cát trắng xã Thanh Thủy mua đất làm trang trại. Vùng này có nước ngầm đạt chất lượng, tránh được mưa gió, bão lũ.
Đầu năm 2018, anh Giang xin thôi việc sau 24 năm gắn bó với ngành xăng dầu. Bạn bè, đồng nghiệp ngạc nhiên bởi anh nhiều năm là chiến sĩ thi đua cấp Bộ Công Thương, từng dự Đại hội thi đua yêu nước năm 2009. Nhiều người lo anh gặp rủi ro nên khuyên tốt nhất cứ "chân trong chân ngoài".
"Cá nhân tôi cũng trăn trở rất nhiều, nhưng nhận thấy đây là cơ hội lớn để chuyển đổi nghề nghiệp, nếu ở lại thì không có thời gian dành cho đam mê nuôi cá chình. Mình cần chuyên tâm thì mới mong thành công", anh Giang chia sẻ.
Anh Lê Hà Giang trong nói nuôi cá chình công nghệ cao cần niềm đam mê. Ảnh: Hoàng Táo
Thôi việc, anh dành toàn bộ thời gian cho 12 bể cá chình trên vùng cát trắng. Bể xây bằng xi măng rộng 1.000 m2, xây tường bao kín mít, lợp tôn chống nóng, nhiệt độ duy trì 26-30 độ C. Cá nuôi trong môi trường tối để ít vận động, nhanh tăng trưởng.
Quy trình nuôi khép kín. Nước ở các bể nuôi được lọc tuần hoàn sinh học, giúp lọc phân cá, thức ăn thừa, các chất bẩn... rồi bơm ngược vào bể nuôi. Công nghệ này giúp người nuôi quản lý được nguồn nước, dịch bệnh, nắm bắt độ tăng trưởng cá dễ dàng hơn. Sau ba tháng nuôi, cá phân cỡ một lần, cá đồng cỡ cho vào một bể để không cạnh tranh thức ăn, tăng trưởng đồng đều, giảm cá còi cọc.
Dẫn khách đi thăm bể, anh Giang say sưa nói về tập tính, cách nuôi, vận hành trang trại. Công nghệ nuôi khép kín đòi hỏi vốn lớn, chi phí con giống, thức ăn cao trong khi tiềm lực của nông dân hạn chế, tiếp cận nguồn vốn ưu đãi khó.
Nuôi công nghệ cao cũng tiềm ẩn một số rủi ro như mất điện 30 phút có thể trả giá bằng cả tỷ đồng, khi xả nước mà quên đóng van có thể làm chết cả bể cá. Khi xây dựng hệ thống, anh Giang phải lường trước các tình huống, khi có một sự cố nhỏ cũng cần khắc phục nhanh nhất có thể.
Trong hai năm trước đại dịch Covid-19, trang trại bán ra thị trường 12 đến 15 tấn cá chình thương phẩm. Năm 2020, cá của trang trại đạt tiêu chuẩn VietGap, do Trung tâm Chuyển giao Công nghệ và Dịch vụ thủy sản Việt Nam chứng nhận.
Tháng 5 vừa qua, anh Giang thả lứa cá chình mun mới vào các bể nuôi, sau một năm tạm dừng vì Covid-19. Trước khi thả, anh cải tạo lại công nghệ, để bể nuôi hoàn chỉnh hơn, giúp đạt công suất từ 24 đến 30 tấn cá chình thành phẩm mỗi năm. Cá chình mun nuôi từ 10 đến 12 tháng. Với giá 460.000 đồng/kg, trang trại của anh cho doanh thu 4 đến 6 tỷ đồng mỗi năm.
Cá chình tại trang trại của anh Giang. Video: Quang Hà
Hiện, anh Giang hướng đến đạt tiêu chuẩn cao hơn là Global Gap để có thể xuất khẩu sang Hàn Quốc, Nhật Bản... "Hai thị trường này đòi hỏi các tiêu chuẩn khắt khe hơn, giá trị xuất khẩu có thể không cao so với trong nước, nhưng sản lượng ổn định và cao, giúp mình mở rộng quy mô sản xuất", anh Giang cho hay.
Ông chủ trang trại đánh giá tiềm năng cá chình rất lớn, các thị trường Nhật Bản, Hàn Quốc và cả Trung Quốc tiêu thụ mạnh mà doanh nghiệp đầu tư không nhiều. Trang trại đón nhiều đoàn ở các tỉnh lân cận đến tham quan, học hỏi, nhưng chưa thấy đoàn nào triển khai.
Ông Trần Trung Kiên, Chủ tịch UBND xã Thanh Thủy, đánh giá trang trại cá chình của ông Giang mang lại hiệu quả kinh tế cao, là mô hình nổi bật tại địa phương. Tuy nhiên, mô hình này đòi hỏi vốn đầu tư rất lớn nên người dân khó huy động nguồn vốn. "Xã đã nhân rộng mô hình này ra hai hộ dân, tuy nhiên do gặp sự cố bất ngờ nên chưa thành công", ông Kiên cho biết. Hiện, một hộ dân đang khắc phục để thả lại cá giống.