Người đàn ông 6 năm bảo vệ hàng nghìn chim trời

Trang trại tổng hợp của ông Nguyễn Mạnh Cường, 52 tuổi, nằm giữa cánh đồng thuộc tổ dân phố 4, phường Đậu Liêu, thị xã Hồng Lĩnh. Trại được lập năm 2015, rộng 2,8 ha, có nhà cấp bốn, ao cá, hệ thống nhà xưởng nuôi hàng nghìn con vịt trời, gà, lợn và trồng cây ăn quả.

Năm 2015, khi đặt vấn đề với chính quyền thuê đất làm trang trại để phát triển kinh tế, khu vực này là bãi tha ma, hoang hóa, cằn cỗi. Vợ chồng ông Cường sau đó cải tạo đất trong nhiều tháng, mua tre về trồng với ý định làm chỗ cho vịt trời trú ẩn khi mưa gió.

Sau một năm, cây cối xung quanh khuôn viên phát triển xanh tốt, tỏa bóng mát giữa cánh đồng rộng lớn, thu hút nhiều loài chim. Đầu năm 2016, chim về khoảng vài trăm con, cứ thế tăng lên theo từng năm.

Nhiều năm qua, trang trại trở thành nơi lưu trú của hàng nghìn con chim trời các loại.

Ông Cường cho hay, lúc đầu nghĩ chim về ở vài hôm rồi đi, nhưng không ngờ chúng yêu nơi này. Khoảng ba năm nay, từ khi chính quyền cấm săn bắn chim trời, số lượng chim lưu trú tại trang trại tăng lên, ước tính 6.000-7.000 con.

"Tôi sau đó giảm số lượng vịt trời nuôi tại trại, nhường vườn cây và không gian cho chim trời trú ngụ. Ngoài phát triển mô hình kinh tế gia đình, tôi trở thành người làm thuê cho đàn chim, tự nhủ phải có trách nhiệm bảo vệ, gìn giữ chúng nhằm bảo tồn môi trường, cảnh quan, để nét đẹp của quê hương luôn trường tồn với thời gian", ông Cường nói.

Hàng ngày, ông Cường thường thức dậy lúc 6h. Sau khi kiểm tra hệ thống nhà xưởng nuôi gia súc, gia cầm, ông thường ra khu vực cò lưu trú, luồn mình dưới những tán cây tre để kiểm tra chỗ ở của chúng sau một đêm, xem có gì bất thường hay không.

Dưới khu cò lưu trú phủ một màu trắng, phân chim loang lổ từ trên lá cho đến các cành, thân cây. Ông Cường chia sẻ, những năm trước cây cối quanh đây xanh tốt, song khi chim về ở, phân bám trên cành dẫn đến không quang hợp được, bị chết nhiều.

Cứ đi khoảng vài mét, ông chủ trang trại lại khom người, nhặt lông chim lên kiểm tra, xem buổi tối hôm trước có loài gì về lưu trú. Trại chủ yếu là cò, ngoài ra còn có vạc và một số loài chim rừng ông không biết tên.

Ngoài tìm hiểu lông chim, hàng ngày ông Cường quan sát phân chim dính trên lá cây. Theo ông, phân là dấu hiệu để nhận biết chim khỏe hay yếu, thức ăn trong ngày có đầy đủ không. "Tôi luôn lên mạng tìm hiểu tập tính sinh hoạt của các loài gia súc, gia cầm để lựa chọn cách chăn nuôi hiệu quả. Từ khi đàn chim về trang trại, tôi nghiên cứu luôn tập tính để hiểu hơn về chúng", ông Cường cho hay.

Ông Cường mua lưới màu xanh dài hàng trăm mét về giăng xung quanh vườn làm hàng rào bảo vệ khu vực chim trời ở. Sáng mỗi ngày, khi chim bay đi kiếm ăn, ông nâng lưới lên để gia súc, gia cầm có thể vào khu này. Đến 16h, thấy chim về rải rác, ông ra vườn hạ lưới xuống, lùa vật nuôi về chuồng.

Việc rào lưới là để ngăn các con vật xâm nhập vườn chim. Lợn, gà, vịt lạc vào vườn thì sẽ tạo ra tiếng động, chim đậu phía trên bị giật mình hoảng hốt bay đi nơi khác.

Ngoài bị thợ săn bắn, nhiều con chim kiếm ăn ngoài đồng dính phải bẫy chuột của dân gãy chân rồi chết. Hàng tháng, ông Cường cứu được hàng chục con chim mắc bẫy chuột.

"Thỉnh thoảng một số con chim bị thương, tôi phát hiện, đem vào chăm sóc rồi thả về tổ trong vườn. Nhiều con sức đề kháng tốt thì sống, song cũng có những con yếu đã chết. Thấy chúng thoi thóp tôi rất xót. Trước kia, khi chim chưa về cảm giác bình thường, nhưng gắn bó 6 năm nay thì tự nhiên lại có cảm tình với nó", người đàn ông kể.

Hàng ngày, sau khi dành khoảng một tiếng đi kiểm tra nơi ở của chim, ông Cường quay lại với guồng quay của công việc trong trang trại như đổ đất đắt bờ, cho gia súc, gia cầm ăn, đi giao hàng cho khách...

Giữa giờ chiều, thấy chim bắt đầu về, vợ chồng ông Cường liền nghỉ tay, ngước lên trời ngắm "những đứa con tinh thần". "Sáng ngắm chim đi ăn, tối xem chúng bay về, cảm giác rất là thư thái. Hôm nào chim về ít, cảm thấy nao lòng, thiếu vắng một thứ gì đó", ông Cường tâm sự.

17h30 đến 19h là thời điểm chim về trang trại nhiều nhất. Chúng bay rợp trời, kêu ríu rít, đậu trên cành cây. Ông Cường thường dùng ống nhòm, lia vào những đàn chim đang bay xem có con nào bị thương do dính bẫy không.

Theo ông, chỉ cần quan sát kỹ chim đang bay trên trời là có thể biết thể trạng của chúng. Nếu chim dang cánh rộng, chân thẳng thì tức là sức khỏe bình thường. Con nào cánh hơi nghiêng, chân co quắp nhiều khả năng bị thương do dính bẫy hoặc trúng đạn.

Khi mặt trời gần tắt, trời sẩm tối, ông Cường chèo thuyền đi xung quanh trang trại một lần nữa để kiểm tra xem có con chim nào mắc bẫy, hoặc bị bắn gãy chân đang nằm bên bờ hồ không thể về tổ.

Trại rộng, nên gia súc xung quanh cũng có thể lạc vào, hoặc người lạ xâm nhập với ý đồ xấu. Do vậy, việc thị sát trước lúc trời tối là để tạo không gian yên tĩnh cho đàn chim nghỉ ngơi về đêm, ông Cường giải thích.

Xong việc, ông cất thuyền, vào dùng bữa tối với vợ là bà Nguyễn Thị Cẩm Lý, 46 tuổi.

Vợ chồng ông Cường có hai con trai, con cả đang làm việc ở Hà Nội, con út học đại học ngành luật. Gia đình kinh tế khá, có tích lũy sau nhiều năm làm trang trại chăn nuôi. Dù có nhà xây ở gần trung tâm thị xã Hồng Lĩnh, vợ chồng thường đóng cửa, chuyển đến sống tại trang trại.

Ông Cường dự tính sắp tới nâng cấp, phát triển thêm trang trại để chim trời yên tâm lưu trú lâu dài. Nguyện vọng của ông là làm con đường bê tông dài khoảng một km nối từ ngoài đồng về trại để tạo cảnh quan, song kinh phí đầu tư lớn, đang đề xuất chính quyền hỗ trợ.

Sau bữa ăn tối, ông Cường thường cầm đèn đi kiểm tra vườn chim một lượt nữa mới vào đi ngủ.

Từ ngày chim về trang trại, thỉnh thoảng có nhiều người đến săn bắn, quậy phá. Có những lúc 2-3h, đang ngủ ngon, đàn chim kêu lên từng hồi, ông Cường biết chúng gặp bất trắc nên phải dậy xua đuổi người lạ.

"Nhiều hôm rất nguy hiểm, người săn bắn họ chống trả lại mình. Tôi phải vào gọi điện, nhờ công an, chính quyền địa phương xuống hỗ trợ. Nói chung mất ăn mất ngủ vì chim lắm", ông Cường cười hiền kể.

Để thuận tiện cho việc bảo vệ chim, chống sự xâm nhập của người lạ, ông Cường thường treo sẵn đèn pin cùng một số đồ trên góc tường bên giường ngủ, để khi có động thì dễ trở tay.

Ông Thái Lương, Chủ tịch UBND phường Đậu Liêu, đánh giá việc làm của ông Cường rất ý nghĩa, góp phần bảo vệ môi trường tự nhiên. "Chính quyền luôn hỗ trợ, cử người đến hỗ trợ gia chủ xử lý những người xâm nhập, săn bắt chim trời trái phép tại trang trại", ông Lương nói.