Ngày 18/4, hàng chục người dân thôn Bình Tuý (xã Bình Giang, huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam) tiếp tục khai quật địa đạo bị vùi lấp từ 50 năm trước.
Ông Nguyễn Văn Anh, Chủ tịch UBND xã Bình Giang cho hay, hệ thống địa đạo này dài khoảng 6 km, toả đi 3 hướng trong thôn. Địa đạo được đào từ thời kháng chiến chống Pháp và mở rộng thêm những năm sau đó để nuôi giấu cán bộ và người dân địa phương trong thời kỳ chiến tranh.
 |
|
Ông Trương Hoàng Lâm bên miệng địa đạo nằm trong khu vườn, nơi chị gái ông hy sinh 50 năm trước. Ảnh. Tiến Hùng. |
Trong trận càn ngày 22/2/1965, miệng địa đạo nằm ở khu vườn của bà Trương Thị Xáng bị lộ. Biết tin lính Việt Nam Cộng hòa sẽ tăng cường chi viện để công phá địa đạo, bà Xáng tìm cách đánh lạc hướng rồi báo tin, hướng dẫn toàn bộ 300 cán bộ, du kích thoát khỏi vòng vây.
Sau khi hoàn thành nhiệm vụ, bà Xáng quay trở lại và bị bắn chết ngay miệng hầm khi mới 18 tuổi. Địa đạo bị vùi lấp bằng lựu đạn và thuốc nổ từ đó đến nay. Năm 2012, bà Xáng được truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.
Theo người dân địa phương, địa đạo được thiết kế theo hình dích dắc, nằm cách mặt đất khoảng 3m, lấy các bụi tre để làm điểm nối ống thông hơi. Chiều cao ban đầu của địa đạo này hơn 1,2m, rộng khoảng 1m, đủ để 3 người cùng đi bên trong.
 |
|
Địa đạo nằm cách mặt đất khoảng 3m, trong thời chiến địa đạo đủ rộng để 3 người cùng đi bên trong. Ảnh. Tiến Hùng. |
Ông Võ Công Thăng (88 tuổi, thôn Bình Tuý), người nhiều năm tham gia đào địa đạo này cho hay, trong 2 cuộc kháng chiến, xã Bình Giang là một trong những điểm bị địch càn quét ác liệt. Người dân trong xã đã nảy ra sáng kiến đào địa đạo bí mật dưới lòng đất để làm nơi nuôi dưỡng cán bộ, chiến sỹ cách mạng.
"Để nhanh hoàn thành, có lúc làng ra chỉ tiêu cho mỗi người dân một ngày phải đào được 3m hầm. Nhằm tránh bị phát hiện, số đất đào lên được người dân cẩn thận bỏ trong rổ rồi mang ra sông Trường Giang đổ. Đến khoảng những năm đầu thập niên 60 của thế kỷ trước, khi chiến tranh bước vào giai đoạn ác liệt, hệ thống địa đạo với nhiều ngóc ngách, lối thoát hiểm được người dân hoàn thành", ông Thăng nhớ lại.
Ông Trương Hoàng Lâm (61 tuổi, em ruột của bà Xáng), cho hay mặc dù không nhớ chính xác nhưng trong ký ức của ông cũng như nhiều người trong thôn thì miệng địa đạo bắt đầu từ chính khu vườn của gia đình, điểm cuối hướng ra sông Trường Giang.
 |
|
Mặc dù chính quyền đã cho dừng việc khai quật vì lo ngại vật liệu nổ sót lại, nhưng người dân vẫn tiếp tục đào bới ở nhiều khu vực trong thôn. Ảnh. Tiến Hùng. |
"Địa đạo là nơi gắn liền với rất nhiều chiến tích, nhiều lần người dân trong thôn mong muốn được khai quật nhưng còn vướng mắc chuyện hồ sơ, thủ tục cũng như kinh phí nên vẫn chưa thực hiện được", ông Lâm nói và cho biết cách đây 2 ngày hàng xóm của ông đã vô tình phát lộ miệng địa đào trong lúc đào gốc tre và người dân đã tiến hành khai quật.
Do lo ngại vật liệu nổ còn sót lại, UBND xã Bình Giang đã cho dừng việc khai quật ngay sau đó nhưng người dân vẫn tiếp tục đào bới. Đến hôm nay, nhiều điểm thoát hiểm nằm trong hệ thống địa đạo được phát lộ.
Tiến Hùng