Đụng độ đã nổ ra giữa người biểu tình, gồm chủ yếu là các nông dân, chủ trang trại và những binh sĩ thuộc Lực lượng Vệ binh Quốc gia Mexico. Một phụ nữ 35 tuổi bị bắn chết và chồng cô bị thương nặng sau "hành động nổ súng vô cớ" của Vệ binh Quốc gia, theo chính quyền bang Chihuahua.
Nông dân đứng tại đập La Boquilla sau khi chiếm công trình này hôm 8/9 nhằm phản đối việc chia sẻ nước với Mỹ. Ảnh: AP.
Người biểu tình và các quan chức bang phàn nàn rằng chính quyền Tổng thống Mexico Andres Manuel Lopez Obrador đang chuyển nước quá nhiều sang Mỹ bất chấp việc nó khiến nông dân và chủ trang trại Mexico phải đối diện với hạn hán.
"Chúng tôi sẽ bảo vệ nguồn nước của mình đến cùng", Alejandro Aguilar, 57 tuổi, nông dân trồng hành và cà chua ở Chihuahua tham gia biểu tình, nói. "Chúng tôi sẽ không ngừng chiến đấu vì nước vô cùng quan trọng đối với tương lai của chúng tôi".
Đập La Boquilla đến ngày 11/9 vẫn do người biểu tình kiểm soát giữa lúc có nhiều tin đồn rằng quân đội liên bang đang sẵn sàng tấn công nhằm chiếm lại cơ sở chiến lược này.
Trước đó, người biểu tình đã chặn các đường ray xe lửa, đốt phá những trạm thu phí, khiến chính quyền phải điều động Vệ binh Quốc gia. Tuy nhiên, bất ổn đã leo thang lên một mức nghiêm trọng mới trong tuần qua.
Hàng nghìn người, mang theo gậy gộc và cờ Mexico đã đổ về con đập La Boquilla. Vệ binh Quốc gia phải bắn hơi cay và dùng đến cả dùi cui cùng khiên chống bạo động để đẩy lùi đám đông.
Sau cùng, quân đội dù đông hơn vẫn quyết định rút lui, một bước đi mà Tổng thống Lopez Obrador gọi là "hành động thận trọng", và người biểu tình chiếm đóng con đập.
Tổng thống Lopez Obrador bác bỏ thông tin cho rằng nông dân ở Chihuahua bị thiếu nước, cáo buộc các đối thủ của ông đang kích động "một cuộc nổi loạn" với động cơ chính trị. Mexico đã tích cực chuyển nước lên phía bắc trước thời hạn vào tháng 10 để cung cấp cho Mỹ, thể theo các điều khoản của một hiệp ước 76 năm tuổi.
"Chúng ta phải tuân thủ thỏa thuận", Lopez Obrador nói với các phóng viên, khẳng định việc làm này không bao giờ dẫn tới tình trạng khan hiếm nước, cả ở hiện tại lẫn tương lai. "Chúng tôi sẽ không cho phép Chihuaua rơi vào cảnh thiếu nước".
Mexico đang nỗ lực cung cấp nước cho Mỹ sau khi không hoàn thành khoản đóng góp của năm ngoái. Trong khi đó, nông dân Chihuahua cho biết họ đang phải hứng chịu những ảnh hường của đợt hạn hán kéo dài gần một thập kỷ.
Tổng thống Lopez Obrador, một nhà dân túy cánh tả, có xu hướng hòa hoãn với chính quyền Donald Trump. Trong năm mà cuộc bầu cử Mỹ diễn ra, ông rõ ràng không muốn vấn đề nước trở thành cái cớ để Tổng thống Trump phát động một chiến dịch mới chống lại Mexico.
Lopez Obrador từng bày tỏ quan ngại rằng Tổng thống Trump có thể trả đũa nếu Mexico không trả đủ món nợ nước của mình.
"Chúng ta không muốn bị trừng phạt và chúng ta cũng không muốn một cuộc xung đột lớn nổ ra", ông nói. "Hãy tưởng tượng cảnh họ đóng cửa biên giới với chúng ta vì ta không đáp ứng được thỏa thuận".
Một hiệp ước song phương năm 1944 yêu cầu Mỹ phân phối nước cho Mexico qua sông Colorado và Mexico phân bổ nước lại cho Mỹ qua sông Rio Grande. Các quan chức Mexico thừa nhận hiệp ước trên có lợi vì Mexico nhận được lượng nước gấp 4 lần lượng nước họ cung cấp cho Mỹ.
Hiệp ước yêu cầu Mexico cung cấp nước cho Mỹ theo chu kỳ 5 năm. Tuy nhiên, Mexico đang thiếu Mỹ 379,6 triệu mét khối nước, sẽ đến hạn vào ngày 24/10, khi chu kỳ 5 năm hiện tại kết thúc. Mức thiếu hụt tương đương khoảng 88% lượng nước mà Mexico dự kiến cung cấp mỗi năm cho Mỹ.
Những tháng gần đây, Mexico cố gắng thực hiện nghĩa vụ của mình bằng cách mở các cống đập và xả nước vào những con sông đổ về sông Rio Grande. Nước do Mexico cung cấp có vai trò quan trọng đối với hệ thống tưới tiêu cho rau, mía và những cây trồng khác ở phía nam Texas, Mỹ.
Vũ Hoàng (Theo AP)