Nhà cổ Huỳnh Thủy Lê là công trình kiến trúc độc đáo bậc nhất vùng Nam Bộ. Đây là nơi sinh sống của ông Huỳnh Thủy Lê, nhân vật nam chính trong cuốn tiểu thuyết "Người tình". Ngôi nhà trở nên nổi tiếng khắp thế giới khi cuốn tự truyện của nữ văn sĩ Marguerite Duras được chuyển thể thành bộ phim cùng tên (L'Amant) năm 1991.
Ngôi nhà do ông Huỳnh Cẩm Thuận, thương gia người Hoa giàu có bậc nhất ở Sa Đéc, Đồng Tháp thời bấy giờ để lại cho con trai út là Huỳnh Thủy Lê thừa kế. Trong một lần tình cờ mà nên duyên, ông Lê gặp bà Marguerite Duras trên chuyến phà Mỹ Thuận năm 1929. Họ về chung sống như vợ chồng nhưng không được ông Thuận đồng ý.
Hai người chung sống với nhau được 18 tháng, sau đó nữ nhà văn quay về Pháp, ông Lê cưới vợ người Việt. Nhiều năm sau, ông Lê sang Pháp và có ý muốn tìm gặp lại người con gái năm xưa nhưng bị từ chối. Sau đó, bà Marguerite Duras viết lại tự truyện đời mình thành cuốn tiểu thuyết mang tên "Người tình". Chuyện tình không biên giới của chàng công tử người Việt gốc Hoa và cô gái trẻ người Pháp gây tiếng vang lớn. Tác phẩm được giải Goncourt (giải thưởng văn học danh giá nhất của Pháp) và dịch ra 43 thứ tiếng.
Công trình là sự kết hợp độc đáo phong cách Đông - Tây. Mái nhà mang hình thuyền của miền Tây sông nước, trong khi vòm cửa lại thiết kế cong theo kiểu La Mã, chạm khắc các phù điêu hoa lá cây cỏ, chim muông của thế kỷ 17.
Nhà rộng 258 m2, được xây dựng bằng gỗ năm 1895 với ba gian mang nét đặc trưng kiến trúc miền Nam. Chính giữa căn nhà là tượng thờ Quan Công được sơn son thiếp vàng.
Phần sàn của ngôi nhà được làm võng về phía trung tâm theo phong thủy của người Hoa: Tiền thu về một mối, trũng lại một chỗ. Một số vật liệu nội thất như gạch bông, kính màu được nhập từ Pháp về. Ngay ở cửa chính của ngôi nhà có một khung cửa với các thanh gỗ tròn song song nằm ngang có thể kéo qua lại.
Sau khi ông Lê mất, các con của ông đều định cư ở nước ngoài. Ngôi nhà cổ được trưng dụng làm trụ sở Đội Cảnh sát kinh tế Công an thị xã Sa Đéc. Đến năm 2007, ngành du lịch ở Đồng Tháp đã chính thức mở cửa khai thác ngôi nhà cổ, phục vụ cho khách tham quan.
Phía sau phòng thờ tự có hai phòng ngủ hai bên tạo thành một hành lang rộng dẫn xuống nhà dưới. Chính giữa hành lang là chiếc sập gỗ được khảm trai tinh xảo dùng để nghỉ trưa.
Kiến trúc trong nhà cũng được bày trí theo lối phong thuỷ tứ linh, nhưng là Long - Lân - Bức - Phụng chứ không phải Long - Lân - Quy - Phụng như truyền thống. Hình tượng con dơi thay thế cho con rùa trong tứ linh được xem là ví dụ biểu trưng về quá trình giao lưu văn hóa của người Hoa khi đến vùng sông nước miền Tây.
Hai phòng ngủ phía sau vẫn giữ nguyên lối kiến trúc của trăm năm trước. Du khách muốn ngủ lại có thể đặt phòng trước với giá 550.000 - 1 triệu đồng một đêm. Mỗi phòng ở được 2 người và có phục vụ bữa sáng kèm bữa trưa.
Trong nhà cũng lưu giữ nhiều đồ vật cổ như bàn ghế gỗ, tivi, chiếc máy hát chạy đĩa than, đồng hồ con lắc, bình trà...
Trải qua thời gian, nhà cổ Huỳnh Thủy Lê vẫn giữ nguyên nét xa hoa vang bóng một thời. Nhà được chứng nhận là di tích cấp tỉnh năm 2008, di tích cấp quốc gia năm 2009. Giá vé vào tham quan nhà là 20.000 đồng một người.
Hình ảnh ông Huỳnh Thủy Lê và vợ người Việt Nam.
Trailer phim "Người tình". Video: YouTube.