Sáng 16/12, hàng trăm xe chở hàng nối đuôi nhau chờ vào bến xe Tân Thanh - điểm tập kết hàng hóa chờ thông quan sang Trung Quốc.
Dọc quốc lộ 1A từ TP Lạng Sơn lên các cửa khẩu Tân Thanh, Hữu Nghị, Chi Ma (huyện Đồng Đăng) có nhiều điểm tập kết, trung chuyển xe container chở nông sản.
Thống kê của cơ quan chức năng địa phương, đến sáng 16/12, lượng phương tiện chờ xuất khẩu ở các cửa khẩu trên địa bàn Lạng Sơn là 4.550 xe; trong đó cửa khẩu Hữu nghị 1.263 xe, cửa khẩu Chi Ma 678 xe, cửa khẩu Tân Thanh 2.601 xe.
Ông Hoàng Khánh Duy - Phó trưởng Ban quản lý Khu kinh tế cửa khẩu Đồng Đăng (tỉnh Lạng Sơn), nêu 2 nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng chậm thông quan. Một là, Trung Quốc tăng cường kiểm soát dịch Covid-19 và lỗi hệ thống mạng tại cửa khẩu nước này. Hai là, các cửa khẩu khác thông quan chậm (Quảng Ninh, Cao Bằng) hoặc dừng thông quan (Lào Cai) nên tất cả "đổ dồn về Lạng Sơn".
"Chúng tôi đang cố gắng hết sức đàm phán với cơ quan chức năng Trung Quốc để đẩy nhanh tốc độ thông quan xe hàng", ông Duy nói.
Xe container chở hàng ùn ứ trên đường.
Tình trạng quá tải diễn ra trên đường và tại tất cả bến bãi khiến việc phòng dịch, đảm bảo vệ sinh môi trường, an ninh trật tự của chính quyền địa phương gặp nhiều khó khăn.
Anh Nguyễn Văn Tới (43 tuổi) với hơn 10 năm kinh nghiệm lái xe đường dài, cho hay "hàng năm vào dịp gần Tết đều xảy ra ùn ứ cửa khẩu, nhưng lần này thời gian tồn quá lâu". Quá trình chờ đợi hơn 10 ngày qua, anh Tới phải nhờ người mở thùng xe để kiểm tra chất lượng quả thanh long, "bởi nếu không đạt mang sang Trung Quốc sẽ bị trả về thì mất công".
Cửa khẩu Tân Thanh là nơi xuất khẩu nhiều mặt hàng nông sản như dưa hấu, thanh long, chuối xanh, mít, xoài...
Tài xế Nguyễn Văn Sang cho hay hơn 22 tấn mít thái chở từ Tiền Giang đã nằm ở trạm trung chuyển và trên đường 17 ngày. Cứ 3 ngày một lần, tài xế phải test Covid, và mở thùng xe để kiểm tra chất lượng quả mít xem có bị ảnh hưởng bởi nhiệt độ hay không
"Mít phải để ở 10 độ C trong quá trình vận chuyển. Chở lâu quá, tôi buộc phải tháo bỏ vỏ bọc kiểm tra xem có bị héo, đen hay không", anh Sang nói.
Một lái xe gỡ niêm phong chì để kiểm tra hàng hóa, toàn bộ 45 tấn xoài chở từ Tiền Giang nằm chờ ở cửa khẩu đã ngả màu vàng. Ông chụp ảnh hiện trạng xoài gửi xin ý kiến chủ hàng để quyết định tiếp tục chờ xuất khẩu hay quay đầu trở lại.
Gần nửa tháng chờ thông quan, nhiều tài xế phải nấu ăn dọc đường. Hai tài xế Thanh (áo đen) và Tâm (áo đỏ) đến từ Bình Định vừa hái được ít rau má bên đường, đang nấu bữa trưa (16/12).
Tài xế Dũng, 53 tuổi ở Đồng Tháp, sử dụng con cá mắm và quả bầu thối dự trữ cuối cùng trên xe để nấu ăn. Ông cho biết, hơn 10 ngày nay chưa được tắm và phải sinh hoạt tại chỗ. "Xe chở nhiều hàng mà lại đi một mình nên tôi phải tự bảo vệ tài sản, không dám rời đi đâu", ông Dũng nói.
Nhiều tài xế đặt hàng cơm hộp của người dân địa phương, mỗi hộp cơm giá từ 50.000 đồng.
Hàng ngày, nhiều lái xe mang đồ ăn góp lại thành mâm cơm chung trong thời gian chờ thông quan.
Ông Nguyễn Ngọc Minh mắc chiếc võng trong gầm xe ngả lưng bên đường, sau xe ông là hàng trăm chiếc xe khác đang nối đuôi nhau. Xe ông Minh đi đến gần bến xe Tân Thanh thì gặp tai nạn (đâm vào đuôi xe khác), sau khi đầu xe được đưa đi sửa chữa, ông ở lại trông hàng.
Cách đây 2 ngày (14/12), chính quyền tỉnh Lạng Sơn đã điện đàm với phía Trung Quốc, đề xuất một số giải pháp để tăng thông quan cho các hàng hóa, nhất là nông sản...
Trước đó, Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn Việt Nam cũng đã làm việc trực tiếp với Hải quan Trung Quốc nhưng nước bạn cho biết, tình hình kiểm soát hàng hoá liên quan tới dịch bệnh là quy định chung cần phải thực hiện. Tổng cục Hải quan Trung Quốc cũng kiến nghị 2 bên sớm ký kết nghị định thư về kiểm dịch thực vật đối với 8 loại hoa quả còn lại để giảm bớt các thủ tục kiểm tra, kiểm soát tại các cửa khẩu.
Ngoài việc hạn chế đưa hàng lên cửa khẩu, việc chuyển nhanh, chuyển mạnh sang xuất khẩu chính ngạch và xây dựng các kho lạnh bảo quản hàng nông sản gần cửa khẩu là giải pháp được Bộ Công Thương khuyến cáo lúc này.
Ngọc Thành - Phạm Chiểu