Theo sách Ngọc Hạp ký, mỗi năm có một vị hành khiển, quan hành binh và phán quan được Ngọc Hoàng phái xuống quản hạt trần gian. Vào thời điểm giao thừa, các gia đình bày lễ cúng tế.
Lễ cúng giao thừa có thể tiến hành từ 23h ngày 30 Tết đến trước 1h ngày mùng 1.
Lễ vật cúng giao thừa sử dụng các vật phẩm đã chuẩn bị cho ngày Tết. Cũng có thể chuẩn bị sẵn mâm lễ riêng gồm gà luộc, giò chả, bánh chưng, gạo muối, hoa quả, bánh kẹo, rượu nước, trầu cau, vàng mã. Nếu cúng giao thừa ngoài trời cũng chuẩn bị tương tự.
Chủ nhà cúng giao thừa bằng bài khấn Nôm, cung kính tiễn các vị thần năm cũ và nghênh đón các vị thần năm mới. Năm Quý Mão 2023 (năm cũ) Trịnh vương hành khiển, Thạch tinh hành binh chi thần, Liễu tào phán quan. Năm Giáp Thìn (2024) Sở vương hành khiển, Hỏa tinh hành binh chi thần, Biểu tào phán quan.
Ảnh minh họa: Quỳnh Nguyễn
Văn khấn Nôm cúng giao thừa năm Giáp Thìn 2024
Sắp lễ, thắp đèn (nến), thắp hương xong, chắp tay cung kính hướng về mâm lễ, khấn:
- Nam vô A di đà phật! (3 lần)
- Kính lạy mười phương chư phật, bồ tát. Kính lạy Hoàng thiên, Hậu thổ, chư vị tôn thần.
- Kính lạy các ngài: Cựu niên hành khiển Thái tuế chí đức tôn thần Trịnh vương, Thạch tinh hành binh chi thần, Liễu tào phán quan; tân niên hành khiển Thái tuế chí đức tôn thần Sở vương, Hỏa tinh hành binh chi thần, Biểu tào phán quan; bản cảnh Thành hoàng, Ngũ phương ngũ thổ Phúc đức chính thần, Ngũ phương ngũ lộ Long mạch tài thần; bản gia Đông trù tư mệnh Táo phủ thần quân; bản gia Thổ công; bản gia chấp sự chư tôn thần.
Nhân thời khắc giao thừa năm Giáp Thìn 2024, tiến chủ là:............ ngụ tại:............ thành tâm sắm sửa hương đăng, lễ vật dâng lên trước án.
Cung kính thỉnh mời chư vị tôn phật, tôn thần giáng lâm trước án thụ hưởng lễ vật, chứng minh công đức.
Giao thừa tống cựu nghênh tân. Năm cũ qua đi, năm mới đã đến, tam dương khai thái, vạn tượng canh tân. Ngài Thái tuế tôn thần trên vâng lệnh Ngọc đế giám sát vạn dân, dưới bảo hộ sinh linh, tảo trừ yêu nghiệt. Quan cũ về chầu cửa khuyết, lưu phúc, lưu ân. Quan mới tiếp quản thể đức hiếu sinh, ban tài tiếp lộc, phù hộ cho chúng con cùng lân lí bốn bên đều được nhân sự hưng long, vật sự tăng tiến, bình an khang thái.
Nguyện chư vị tôn thần tiếp dẫn chân linh gia tiên nội ngoại, thúc bá huynh đệ, cô di tỷ muội gia tộc chúng con được lai đáo gia trung cùng vui xuân đón tết.
Chúng con lễ bạc tâm thành, cúi xin chứng giám! (Lễ 3 vái)
Nhà nghiên cứu văn hóa Phạm Đình Hải