"Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh là kiến trúc sư then chốt trong nỗ lực xây dựng quan hệ giữa Việt Nam và Mỹ, đặc biệt là các dự án tẩy độc dioxin", thượng nghị sĩ Mỹ Jeff Merkley phát biểu ngày 14/9 tại đối thoại trực tuyến về di sản chiến tranh và hòa bình ở Việt Nam - Lào - Campuchia, do Viện Hòa bình Mỹ (USIP) tổ chức tại Washington.
Ông cho biết trong phiên họp quốc hội Mỹ ngày 21/3/2021, thượng nghị sĩ Patrick Leahy, một trong những nghị sĩ Mỹ ủng hộ Việt Nam tích cực nhất, đã ca ngợi "vai trò không thể tách rời" của thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh trong hàn gắn và phát triển quan hệ song phương Việt - Mỹ.
Tướng Vịnh được mô tả là "đối tác quan trọng nhất" của thượng nghị sĩ Leahy trong thúc đẩy xử lý hậu quả nhiễm độc dioxin ở những địa điểm quân đội Mỹ từng sử dụng làm căn cứ vào giai đoạn chiến tranh.
"Mọi nỗ lực kỳ vĩ và tích cực trong mối quan hệ song phương đều cần đến những cá nhân kiệt xuất từ cả hai phía. Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh là một người như vậy và tôi thương tiếc về sự ra đi của ông ấy", ông Merkley chia sẻ.
Thượng nghị sĩ Jeff Merkley phát biểu ngày 14/9, tại sự kiện do Viện Hòa bình Mỹ (USIP) tổ chức tại Washington. Ảnh chụp màn hình
Nghị sĩ Merkley nhận định các dự án hợp tác Việt - Mỹ nhằm tẩy độc dioxin ở Đà Nẵng và sân bay Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai là một phần di sản nỗ lực chung của ông Leahy và thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh. Ông nhấn mạnh dioxin đã tác động nghiêm trọng đến nhiều thế hệ người dân Việt Nam, và Mỹ "phải tiếp tục tích cực" hỗ trợ Việt Nam giải quyết vấn đề này.
"Chúng ta vẫn còn một chặng đường dài phía trước với dự án tẩy độc dioxin tại Biên Hòa, ít nhất là 10 năm theo chương trình hành động đã đặt ra. Mục tiêu hoàn thành dự án có thể tiêu tốn khoảng nửa tỷ USD và chúng ta phải kiên định với mục tiêu này", ông nói.
Ông Leahy, một trong những chính trị gia Mỹ tiêu biểu ủng hộ hàn gắn và phát triển quan hệ với Việt Nam, năm 2022 nói rằng những kết nối cá nhân với tướng Vịnh đã giúp ông hiểu và trao đổi dễ dàng hơn với Việt Nam về các dự án giải quyết hậu quả chiến tranh.
Ông đã cùng tướng Vịnh khởi động dự án xử lý dioxin ở Đà Nẵng năm 2012. Ông cũng là người vận động ngân sách chính phủ Mỹ, đàm phán với Lầu Năm Góc về phân bổ ngân sách và khởi động dự án xử lý dioxin ở Biên Hòa vào năm 2019. Ông Leahy về hưu vào cuối năm 2022, sau 8 nhiệm kỳ liên tiếp làm việc ở Thượng viện Mỹ.
Tướng Nguyễn Chí Vịnh nói về nỗ lực của thượng nghị sĩ Patrick Leahy trong thúc đẩy Mỹ xử lý dioxin ở Việt Nam. Video: M21
Trong lời tri ân tướng Vịnh vào năm 2021, được ghi vào Kho lưu trữ Quốc hội Mỹ, ông Leahy tái khẳng định rằng dự án xử lý dioxin tại sân bay Đà Nẵng "sẽ không thể nào được hiện thực hóa nếu như không có vai trò và lòng kiên định của tướng Nguyễn Chí Vịnh".
Ông Leahy nhận định hợp tác giải quyết di sản chiến tranh là một trong những yếu tố quan trọng trong xây dựng niềm tin, lòng tôn trọng lẫn nhau giữa Mỹ và Việt Nam sau khi bình thường hóa quan hệ. Hai nước đã cùng tạo ra hình mẫu về hai cựu thù cùng gác lại quá khứ, hợp tác để mang lại tương lai tốt hơn cho nhân dân cả hai nước.
Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh qua đời ngày 14/9 tại nhà riêng sau thời gian dài bệnh nặng, hưởng thọ 64 tuổi. Ông giữ chức vụ Thứ trưởng Quốc phòng phụ trách đối ngoại từ năm 2009, công tác ở vị trí này trong 12 năm đến khi nghỉ hưu vào tháng 12/2021. Trong hơn 40 năm quân ngũ, ông đã để lại dấu ấn sâu sắc ở lĩnh vực phụ trách, gồm tình báo quân đội và đối ngoại quốc phòng.
Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh. Ảnh: Giang Huy
Thanh Danh