Nghi thức, nghi lễ diễn xướng Lẩu Then dân gian là một phần không thể thiếu trong đời sống tâm linh của cộng đồng người Tày ở Lạng Sơn. Lẩu Then là lễ tạ ơn các thần linh đã độ trì, cầu sức khỏe cho các thành viên trong gia đình.
Trước khi diễn ra nghi lễ, các thầy Then và đệ tử chuẩn bị đồ lễ tại các ban thờ trong và ngoài.
Ban thờ trong nhà được trang trí hai tầng với nhiều lễ vật. Hai ban thờ ngoài trời được dâng cúng gà cùng đầu lợn...
Thầy Then mặc quần áo đỏ, đai hài, đội mũ và đánh đàn tính khi làm lễ. Thầy là người có uy tín trong cộng đồng, am hiểu về phong tục, có thể thực hiện tất cả nghi lễ tâm linh truyền thống, từ ma chay, cưới hỏi đến mừng thọ...
Thầy Then cầm chén nước, lá đào, cây thân thảo giải hết các uế tạp trong bàn thờ Then, để mọi thứ thanh sạch...
Thầy Then tiến hành nghi thức cùng với lời Then. Trong nghi lễ, thầy Then sẽ thỉnh ông Sluông Báo (vị thần trong tín ngưỡng) về nhập vào bản thân mình. Những người tham gia lễ cùng thầy Then sẽ nhập vai để đối đáp kiểu trò diễn bằng lời hát.
Trong tín ngưỡng của người Tày, thầy Then sử dụng chiếc ấn để đóng vào lá bùa và làm lễ với các sợi dây chỉ đỏ để trừ tà.
Người trong gia đình, khách đến dự lễ sẽ được ban lá mùa may mắn và buộc chỉ cổ tay cầu bình an.
Biểu diễn hát Then, ngoài vẻ đẹp của ca từ, giai điệu, âm thanh còn là vẻ đẹp của vũ đạo, đồ thủ công truyền thống ở trang phục, đạo cụ trong các nghi lễ... của đồng bào.
Các thầy biểu diễn hát Then - điệu hát phục vụ trong nghi lễ tâm linh, như cầu an, giải hạn, mừng nhà mới, chúc thọ người già…
Các thành viên tham gia nghi lễ vừa đi quanh ban thờ vừa hát Then. Nghi lễ Lẩu Then của người Tày góp phần phổ biến và lưu truyền nghệ thuật biểu diễn thông qua các hình thức như múa, diễn trò, nhập đồng...
Tuần lễ "Đại đoàn kết các dân tộc - Di sản văn hóa Việt Nam" sẽ kéo dài đến ngày 23/11, tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội).
Ngọc Thành