Làng bến Hàu nằm dọc bờ sông La, xã Trường Sơn (Đức Thọ, Hà Tĩnh) từ lâu được biết đến với nghề đan tấm lá cót dùng làm bồ đựng lúa, che mái hiên nhà... Nghề này có khoảng 100 năm trước, lúc hưng thịnh có hàng trăm hộ dân theo nghề.
Để làm ra những tấm cót, người dân phải đặt mua tre từ huyện Hương Khê.
Tre sẽ được đem phơi ở dọc bờ sông La để lấy hơi nước cho dẻo dai, khi chẻ ra đan sẽ không bị gãy.
Sau đó người dân sẽ chẻ lấy phần cật ở phía ngoài. Công việc này đòi hỏi phải khỏe và khéo léo, tránh làm đứt nan tre. Hiện ở làng bến Hàu chỉ còn khoảng 10 hộ theo nghề, đa số làm thời vụ vào mùa gặt, chỉ có gia đình anh Lâu Xuân Hử (43 tuổi) duy trì nghề thường xuyên.
Chị Nguyễn Thị Xuân (42 tuổi, vợ anh Hử) cho biết, cách đây vài chục năm, khi đó còn có hợp tác xã thu mua cót, nhiều gia đình làm ăn rất phát đạt. "Hồi ấy tự sản xuất tự tiêu, nhiều người mua dùng nên bán thuận lợi. Nay thì người dân không dùng cót nữa, vì đã có thùng tôn đựng thóc, việc sản xuất cầm chừng, không đủ chi tiêu", chị Xuân nói.
Để đan cót, đôi bàn tay phải khéo léo. Trung bình mỗi tấm cót khi đan xong dài khoảng 4 m, rộng 1 m.
Vì bán được rất ít cót vào ngày mùa thu hoạch lúa, nên anh Hử phải làm thêm nghề bốc vác, phụ hồ để kiếm tiền nuôi con ăn học.
Nhiều gia đình trong làng bến Hàu cũng tâm sự đã bao năm gắn bó với những nan tre, uốn bàn tay thoăn thoắt trên những tấm cót dài, nay phải rời xa nghề đi làm những công việc khác quả thật không nỡ. Nhưng nếu theo nghề mãi thì không khấm khá được. Họ tỏ ra tiếc, bởi một số làng nằm bên bờ sông La như làng bến Hến ngày càng phát triển còn làng bến Hàu thì ngược lại.
Trước kia, một tấm cót được bán với giá khoảng 70.000 đồng, nay giảm xuống còn 60.000 đồng. Trong khoảng 2 tiếng, vợ chồng anh Hử đan xong một tấm cót dài 4 m, rộng 1 m. Trung bình một ngày, mỗi người có thể đan được 3 tấm. Theo anh Hử, tấm cót có ưu điểm là rất mát khi làm mái hiên che nhà, nếu dùng để đựng lúa thì thông thoáng, không mốc, khi dùng làm che đậy công trình độ bền cũng khá cao.
Hiện vẫn còn một số gia đình ở huyện Đức Thọ (Hà Tĩnh) dùng những tấm cót lớn để che mái hiên nhà.
Đức Hùng