Sáng sớm, có hơn 10 ghe tập trung để cào don tại đoạn cuối sông Trà Khúc. Người dân làng Cổ Lũy - Vĩnh Thọ Bắc, xã Nghĩa Phú, huyện Tư Nghĩa đã coi đây là nghề truyền thống để mưu sinh từ bao đời nay.

Bộ ảnh "Nghề cào don" được thực hiện bởi nhiếp ảnh gia Nguyễn Tấn Tuấn, là người Quảng Ngãi hiện sống tại TP HCM. Chia sẻ về quê hương mình, anh cho biết ngoài núi Thiên Ấn, không thể không nhắc đến sông Trà Khúc, dài khoảng 140 km. Con sông mang đến cho người dân nhiều sản vật ngon như don, cá bống, cá thài bai...

Anh Tuấn chia sẻ, người dân cào don phải ngâm mình, lội nước trong 4 - 6 tiếng. Nhiều người khi đang hành nghề giẫm phải chai và có khi bị chuột rút chân.

Trên địa bàn xã Nghĩa Phú có gần 100 hộ dân sống bằng nghề này. Họ “ăn sông ngủ nước” cùng don, mang theo cơm và ra đồng khi bình minh ló dạng. Trung bình mỗi ngày, một người cào trên dưới 20 kg don, bán cho thương lái và phần còn lại mang về chế biến các món ăn cho gia đình.

Người dân Cổ Lũy cào don chủ yếu từ tháng 2-9, nhưng nhu cầu khách mua ngày càng nhiều nên họ khai thác đến tận dịp Tết Nguyên đán để bán.

Dụng cụ cào don nặng hơn 10 kg, gồm một cán tre dài 2,5 m và thùng cào dài một mét. Cào được gắn với dây đeo vào ngang hông, người cào một tay cầm cán tre và tay còn lại tỳ thắt lưng lấy thế đi giật lùi.

Những năm gần đây, người dân trăn trở vì don ngày một ít dần. Họ mong cho môi trường sông nước trong lành để don tiếp tục sinh sản, để giữ món ngon lâu đời xứ Quảng.

Don là loài nhuyễn thể, vỏ có hai mảnh hình dẹt và dài chỉ khoảng 1 cm, bên trong thịt có màu trắng đục và tua xung quanh. Chúng cùng họ hến nhưng có ruột dài và thịt thơm ngon hơn. Don có màu vàng do sống và ăn sâu trong lớp cát.

Để chế biến don phải chà vỏ, rửa sạch, ngâm cho nhả hết cát, rồi luộc cho đến khi chúng há miệng. Để riêng phần nước luộc và con, dùng đũa khuấy đều cho phần thịt rớt ra khỏi vỏ. Don có thể làm nhiều món ngon như canh, cháo, xào khô.

Dòng Trà Khúc nuôi sống biết bao thế hệ người dân mưu sinh bằng nghề sông nước, đặc biệt là cào don. Nghề này nếu ai học nhanh thì từ 5 ngày đến một tuần, người chậm có khi đến 2 tháng.

Những vệt bùn cát kéo dài trên hạ lưu sông do cào don giao hòa với màu nước xanh như bức tranh đời sống khi nhìn từ trên cao.

Người dân cào don gần cây cầu Cổ Lũy, khi đang hoàn thành những hạng mục cuối cùng. Cầu hiện đã hoàn thành, thông xe ngày 20/10/2020, với chiều dài gần 1.880 m, được thiết kế bằng bê tông cốt thép dự ứng lực.