Năm ngoái, góa phụ 34 tuổi để lại 4 đứa con cho ông bà ở quê nhà Uzbekistan với hy vọng tìm được việc làm trong ngành công nghiệp mang thai hộ tại Georgia. Dilara cho biết cô còn nợ ngân hàng và đàn con cần chăm sóc trong khi thu nhập của cô rất khó chi trả việc ăn học của chúng.
Mang thai hộ vì mục đích thương mại là một dạng hợp đồng kinh tế, trong đó người phụ nữ được trả phí (thường là rất cao) để sinh con cho người khác. Nó khác với mang thai hộ vì mục đích nhân đạo, khi một phụ nữ không cần khoản tiền nào, trừ chi phí y tế. Thông thường, người mang thai hộ thương mại sẽ không có liên kết sinh học nào với đứa trẻ bởi họ chỉ "cho thuê cơ thể".
Mỗi nước lại quy định khác nhau về việc mang thai hộ. Tại Mỹ, việc này bị cấm tại một số bang nhưng lại hợp pháp tại bang khác. Tại Canada và Anh chỉ có mang thai hộ nhân đạo được cho phép. Trong khi đó, tại Georgia, Nga và Ukraine, cả hai hình thức đều không bị pháp luật ngăn cấm.
Olena, 31 tuổi, người Ukraine đang mang thai hộ một cặp vợ chồng người Australia phải chuyển về Lviv để sinh, tháng 4/2022. Ảnh: The Globe and Mail
Dilara là một trong ngày càng nhiều phụ nữ tìm đến mang thai hộ thương mại để kiếm tiền trong bối cảnh nhu cầu tăng mạnh trên toàn thế giới.
Theo hãng nghiên cứu thị trường Global Market Insights, ngành công nghiệp mang thai hộ thương mại ước tính trị giá 14 tỷ USD năm 2022, dù con số thực thế khó xác minh do tính chất riêng tư của nhiều vụ dàn xếp. Năm 2023, con số dự kiến tăng lên 129 tỷ USD do tình trạng vô sinh tăng và nhiều cặp vợ chồng đồng giới, người độc thân muốn có con. Nhu cầu cao chủ yếu xuất phát từ các cặp đôi sống tại những quốc gia phương Tây giàu có. Nhiều người muốn sử dụng dịch vụ mang thai hộ xuyên biên giới để tránh phải chờ đợi, chi phí cao tại quê nhà, hoặc đơn giản vì luật pháp cấm mang thai hộ. Các lệnh cấm di chuyển do Covid-19 được dỡ bỏ cũng góp phần đẩy nhu cầu mang thai hộ lên cao vào năm ngoái.
Trước năm 2022, Ukraine vẫn là thị trường mang thai hộ lớn thứ hai toàn cầu, sau Mỹ, thu hút nhiều cặp vợ chồng ngoại quốc. Luật pháp nước này cho phép tên của các cặp vợ chồng được khai trên giấy khai sinh thay vì người mang thai hộ.
Từ năm 2022, xung đột với Nga đẩy ngành công nghiệp này sang các nước lân cận như Georgia, nơi luật pháp có nhiều tương đồng.
Chi phí mang thai hộ thương mại tại Georgia vào khoảng 40.000 đến 50.000 USD, còn tại Mexico khoảng 60.000 đến 70.000 USD, thấp hơn mức trung bình 120.000 USD tại Mỹ. Theo Ernesto Noriega, CEO kiêm nhà sáng lập công ty sinh sản Egg Donors Miracles, số thỏa thuận mang thai hộ tại Mexico tăng từ 20% đến 30% năm ngoái.
Đón đầu xu hướng này, nhiều hội nhóm Facebook đã mọc lên cùng những lời hứa hẹn thu nhập hậu hĩnh cho người mang thai hộ.
Lauragh đến từ Ireland tiết lộ, cô có thể mua được một căn nhà cho mình và hai con gái tại Ukraine nhờ thu nhập từ chương trình.
Dilara bị hấp dẫn ngay lập tức khi một đồng nghiệp làm cùng tổng đài giới thiệu "Nếu muốn mang thai hộ, họ sẽ cho bạn rất nhiều tiền". Dù vậy, trong nhiều trường hợp, người mang thai hộ chỉ nhận được chưa tới 1/4 trong hàng chục nghìn USD mà các cặp đôi trả cho trung tâm. "Bác sỹ lấy 50.000 đến 60.000 USD từ các bậc cha mẹ và trích 12.000 đến 20.000 USD cho người mang thai hộ", Dilara chia sẻ sau khoảng 2 tháng tìm kiếm thông tin về công việc.
Về phần mình, các trung tâm thanh minh rằng họ phải chịu chi phí y tế cao cũng như tiền thuê nhà, chăm sóc các bà bầu ở cuối thai kỳ. Tuy nhiên, họ cũng thừa nhận tham nhũng tại một số công ty khác.
Bên cạnh đó, còn có các vấn đề đạo đức liên quan đến mang thai hộ thương mại. Ngành công nghiệp bị chỉ trích vì lợi dụng những người phụ nữ yếu thế. Nhiều trung tâm yêu cầu người mang thai hộ phải là góa phụ, độc thân và đã sinh ít nhất một con để đáp ứng cả về mặt thể chất lẫn tinh thần.
Teresa Ulloa Ziaurriz, giám đốc khu vực Liên minh chống Buôn phụ nữ và trẻ em Mỹ Latinh và Caribe, gọi đây là ngành công nghiệp "không tốt cho phụ nữ". Từ kinh nghiệm của mình, Ulloa Ziaurriz nhận thấy các trung tâm đặc biệt hướng đến những người đang gặp khó khăn tài chính.
Sau dịch, nhiều phụ nữ mất việc làm. Trung tâm tìm kiếm phụ nữ độc thân đang sống với con, đặc biệt cần đến tiền. Ulloa Ziaurriz mô tả quy trình không khác gì một hình thức buôn người. Không dừng lại ở đây, việc thiếu các tiêu chuẩn quốc tế khiến cho nhiều người mang thai hộ bị ngược đãi.
Một số quốc gia đang muốn chấn chỉnh những tồn tại của ngành. Tại Anh, nhà chức trách tiến hành đánh giá để cải thiện hành vi mang thai hộ trong nước. Trong 3 quý đầu năm 2022, hơn 400 cặp đôi Anh đã đăng ký mang thai hộ. Theo Ủy ban Luật, số trẻ em sinh ra thông qua mang thai hộ có thể cao gấp 10 lần so với một thập kỷ trước.
Do thiếu hợp tác quốc tế, Lauragh nói rằng trách nhiệm đảm bảo công bằng cho người mang thai hộ thuộc về các cặp đôi. Cô và khách hàng liên lạc trực tiếp trong suốt quá trình mang thai và vẫn còn giữ kết nối đến ngày nay.
Với Dilara, hành trình vẫn tiếp tục. "Nếu có bệnh viện tốt và họ ra giá tốt, tất nhiên tôi sẽ trở thành một bà mẹ mang thai hộ", cô nói.
Huy Phương (Theo CNBC)