Nga - Ukraine thử thách lòng kiên nhẫn của ông Trump

Nỗ lực nhanh chóng chấm dứt xung đột Nga - Ukraine của Tổng thống Mỹ Donald Trump đang vấp rào cản từ cách tiếp cận thận trọng của cả Moskva và Kiev.

"Tình hình chung hiện khá thất vọng, không có tiến bộ thực sự nào để hướng tới hòa bình", Tatiana Kastoueva-Jean, giám đốc Trung tâm Nga - Á Âu tại Viện Quan hệ Quốc tế Pháp (IFRI), nhận xét.

Nga nhiều lần khẳng định họ muốn hòa bình, song đến nay mới đưa ra những cam kết nhỏ, như ngừng tập kích cơ sở hạ tầng ở Ukraine và dừng bắn trên Biển Đen. Moskva cũng đặt điều kiện để kích hoạt thỏa thuận Biển Đen, gồm dỡ bỏ một số lệnh trừng phạt tài chính và tạo điều kiện cho xuất khẩu ngũ cốc, phân bón. Trong khi đó, lực lượng Nga tiếp tục đẩy mạnh hoạt động chiến trường và giành thêm một số lợi ích trước quân đội Ukraine.

Sau khi nhanh chóng đồng ý đề xuất ngừng bắn 30 ngày của Mỹ, Ukraine tỏ ra không hào hứng ký thỏa thuận khoáng sản mà Nhà Trắng thúc đẩy. Dù công khai cam kết về thỏa thuận này, Kiev dường như đang câu giờ để cải thiện các điều khoản theo hướng có lợi hơn cho mình.

Theo phiên bản đầu tiên, thỏa thuận sẽ cho phép Mỹ hưởng lợi từ khai thác tài nguyên của Ukraine, song không đi kèm các đảm bảo an ninh rõ ràng mà Kiev tìm kiếm. Chính phủ Ukraine được yêu cầu đóng góp 50% số tiền thu được vào quỹ đầu tư tái thiết đất nước do Washington và Kiev cùng quản lý.

Isabel Coles, nhà phân tích của WSJ, nhận định cả hai bên dường như đang đặt cược vào việc ông Trump sẽ cạn kiên nhẫn với ai trước.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã cho thấy khả năng ứng phó linh hoạt và sẵn sàng làm hài lòng ông Trump, nhưng "ông ấy sẽ không thể chấp tương lai đất nước với thỏa thuận khoáng sản", cựu đại sứ Mỹ tại Ukraine John Herbst cho hay.

Ông thêm rằng Tổng thống Nga Vladimir Putin đang cố gắng tạo cho ông Trump ảo tưởng rằng mọi thứ đang đi đúng hướng. "Bất kể những gì ông ấy làm đều chỉ nhằm tạo ấn tượng tốt", Herbst nói.

Giới quan sát cho rằng những động thái ngoại giao của Nga và Ukraine là nhằm giữ chân ông Trump đứng về bên họ, trong khi không hoàn toàn đồng ý với các yêu cầu của Tổng thống Mỹ.

Ukraine muốn kết thúc cuộc chiến mà không phải nhượng bộ lãnh thổ trước Nga hoặc phải đánh đổi bằng sự độc lập về kinh tế với Mỹ. Nga trong khi đó muốn giữ các vùng lãnh thổ đang kiểm soát ở Ukraine, ngăn nước này gia nhập NATO, đồng thời tin rằng họ đang có ưu thế hơn trên chiến trường.

Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Ryabkov hồi đầu tháng cho biết Moskva không thể chấp nhận giải quyết xung đột theo đề xuất hiện tại của Mỹ, cho thấy chấm dứt cuộc chiến là hành trình dài phía trước. Ông nói Mỹ chưa giải quyết "nguyên nhân gốc rễ" của cuộc chiến, ám chỉ tới nỗ lực gia nhập liên minh phương Tây của Ukraine và sự hiện diện quân sự của NATO ở Đông Âu.

Trên chiến trường, quân đội Nga đang tấn công một số điểm nóng dọc tiền tuyến gần 1.300 km. Giới chức Ukraine cáo buộc Nga thậm chí đang chuẩn bị cho cuộc tấn công lớn nhằm vào các tỉnh phía bắc và phía nam nước này trong những tháng tới.

Ukraine hy vọng khi thời gian kéo dài, chính quyền ông Trump sẽ nhận ra Nga không nghiêm túc về hòa bình và mất kiên nhẫn với ông Putin, theo Daniel Fried, cựu đại sứ Mỹ tại Ba Lan và hiện là nhà nghiên cứu tại tổ chức Hội đồng Đại Tây Dương.

"Thời gian có thể là yếu tố có lợi cho Ukraine, nếu ông Trump muốn có thỏa thuận nhanh chóng nhưng vấp phải trở ngại từ ông Putin. Nếu ông Trump cho rằng mình đang bị thao túng, ông ấy có thể đưa ra những phản ứng gay gắt", Fried nói.

Ngày 30/3, Tổng thống Trump trong cuộc phỏng vấn với NBC News nói rằng "rất tức giận" trước những bình luận gần đây của ông Putin về tính chính danh của Tổng thống Zelensky. Glen Howard, chủ tịch tổ chức nghiên cứu Quỹ Saratoga tại Washington, nói rằng nỗi khó chịu của ông Trump với Nga dường như đang gia tăng.

Tuy nhiên, ông Trump chưa thể hiện sự mất kiên nhẫn với Nga. Tổng thống Mỹ nói bản thân có "quan hệ rất tốt" với lãnh đạo Nga và "cơn tức giận sẽ nhanh chóng tan biến nếu ông ấy làm điều đúng đắn".

Giới phân tích cho rằng trong thời gian này, Ukraine sẽ phải tìm cách vừa trì hoãn ký thỏa thuận khoáng sản với những điều khoản rất bất lợi cho mình, vừa tránh chọc giận ông Trump.

Bộ trưởng Kinh tế Ukraine Yulia Svyrydenko tuần trước kêu gọi quốc hội nước này không thảo luận công khai về thỏa thuận, nói rằng nó sẽ làm tổn hại các cuộc đàm phán với Mỹ. Khi được hỏi về dự thảo thỏa thuận, ông Zelensky nói rằng chưa có thời gian để xem cẩn thận.

Bất chấp cách tiếp cận thận trọng của ông Zelensky, ông Trump cảnh báo Ukraine không nên cố gắng rút khỏi thỏa thuận. "Nếu ông ấy làm điều đó, ông ấy sẽ gặp một số vấn đề rất lớn", ông Trump nói.

Ngoại trưởng Ukraine Andriy Sybiha ngày 1/4 nói rằng Kiev cam kết đạt được thỏa thuận với Washington và đang tham vấn để đi đến văn bản "có thể chấp nhận được".

Ukraine dường như đã hiểu rất rõ cái giá của việc chọc giận ông Trump. Mỹ đã đình chỉ viện trợ quân sự và chia sẻ thông tin tình báo cho Ukraine sau cuộc đấu khẩu của ông Zelensky tại Phòng Bầu dục hồi cuối tháng 2.

Ông Zelensky kể từ đó thay đổi chiến lược. Ông gửi thư cho Tổng thống Trump bày tỏ "lấy làm tiếc" về cuộc đấu khẩu, đồng thời các nhà đàm phán Ukraine cũng nhanh chóng đồng ý đề xuất ngừng bắn 30 ngày mà Mỹ đưa ra tháng trước, đá quả bóng sang sân Nga.

"Họ đồng ý với mọi thứ ông Trump đề xuất liên quan tới lệnh ngừng bắn, gồm cả ngừng tập kích trên Biển Đen, dù điều này không mang lại nhiều lợi ích cho Ukraine", cựu đại sứ Herbst nói.

Dưới áp lực ký thỏa thuận khoáng sản, ván cược tốt nhất với Ukraine là kéo Mỹ ngồi vào bàn đàm phán để cải thiện các điều khoản, theo Volodymyr Dubovyk, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế ở Ukraine.

Nhưng nếu Mỹ kiên quyết yêu cầu ký thỏa thuận mà không điều chỉnh, Ukraine sẽ phải đối mặt tình thế tiến thoái lưỡng nan. Một là chấp thuận và hy vọng nó sẽ không được thực hiện trong tương lai, hoặc là từ chối và châm ngòi ngọn lửa tức giận của ông Trump.

"Có vẻ như cho đến nay, mọi thứ đều bất lợi với Kiev, trong khi lợi thế nghiêng về Moskva", Dubovyk nói.

Thùy Lâm (Theo WSJ, Le Monde, TASS)