Bộ Quốc phòng Nga ngày 4/1 thông báo "nguyên nhân chính" khiến trung đoàn đóng quân tại trường dạy nghề ở thành phố Makiivka, tỉnh Donetsk bị quân đội Ukraine tập kích bằng pháo HIMARS vào đêm giao thừa là do các binh sĩ đã sử dụng điện thoại trái với lệnh cấm, khiến đối phương "theo dõi và xác định được tọa độ đơn vị".
Nhưng cách giải thích này đã gây ra tranh cãi công khai trong dư luận Nga, khi nhiều nhà bình luận quân sự thân Điện Kremlin cũng như quan chức Nga cho rằng trách nhiệm lớn nhất trong thảm kịch thuộc về các sĩ quan chỉ huy.
Hiện trường vụ tập kích vị trí đóng quân của Nga gần Makiivka, tỉnh Donetsk ngày 2/1. Ảnh: RIA Novosti.
Semyon Pegov, nhà bình luận quân sự sở hữu trang WarGonzo trên Telegram, người từng được Tổng thống Vladimir Putin tặng Huân chương Dũng cảm hai tuần trước, ngày 4/1 cho rằng cách giải thích của Bộ Quốc phòng Nga về vụ pháo kích ở Makiivka là "không thuyết phục" và là một nỗ lực "đổ lỗi trắng trợn cho cấp dưới".
Ông Pegov đặt câu hỏi làm thế nào Bộ Quốc phòng Nga có thể chắc chắn rằng doanh trại tại Makiivka không bị máy bay không người lái (UAV) phát hiện hoặc đặc tình Ukraine tại địa phương cung cấp thông tin, mà ngay lập tức quy kết trách nhiệm cho các binh sĩ sử dụng điện thoại di động.
Ông cũng bày tỏ hoài nghi về con số thương vong mà Bộ Quốc phòng đưa ra, khi số người chết được thay đổi từ 63 lên 89 sau một ngày. Pegov cho rằng số quân nhân Nga thiệt mạng trong vụ tập kích tại Makiivka "sẽ tiếp tục tăng lên".
Trong một bài đăng khác, Pegov cảnh báo sự tắc trách của sĩ quan chỉ huy sẽ chỉ dẫn đến nhiều thảm kịch hơn trên chiến trường. "Nếu bạn hỏi tôi rằng điều gì nguy hiểm nhất trong chiến tranh, tôi sẽ trả lời một cách dứt khoát rằng đó là sự thờ ơ của người chỉ huy".
Theo Pegov và nhiều nhà bình luận khác ở Nga, việc chỉ huy trung đoàn bố trí lượng lớn binh sĩ trong một tòa nhà, ngay trong tầm bắn của HIMARS, bên cạnh một kho đạn, là quyết định "ngớ ngẩn đến tệ hại" và "không thể hiểu nổi" về mặt quân sự.
Vị trí thành phố Makiivka, tỉnh Donetsk. Đồ họa: RYV.
Denis Pushilin, lãnh đạo Cộng hòa Nhân dân Donetsk (DPR) tự xưng, cũng lên tiếng bênh vực các binh sĩ và ca ngợi "hành động anh hùng" của họ.
"Từ những thông tin mà tôi có, tôi có thể khẳng định rằng những người lính trong trung đoàn này đã thể hiện lòng can đảm và chủ nghĩa anh hùng thực sự", Pushilin viết. "Một số người đã thoát được ra ngoài, nhưng sau đó quay lại cứu đồng đội và thiệt mạng".
Cách giải thích về vụ pháo kích của Bộ Quốc phòng Nga cũng bị quân đội Ukraine mỉa mai. "Tất nhiên sử dụng điện thoại di động có định vị là sai lầm, song giả thuyết này hơi nực cười", Serhii Cherevatyi, phát ngôn viên tập đoàn quân miền Đông của Ukraine, nói. "Đó là sai lầm của người Nga và giờ họ đang tìm cách đổ lỗi cho nhau".
"Sử dụng điện thoại không phải lý do chính, mà là do họ không thể bí mật triển khai các quân nhân này. Chúng tôi tận dụng điều đó, phát hiện mục tiêu và tung đòn tập kích dữ dội", Cherevatyi cho biết thêm.
Lực lượng cứu hộ Nga tại hiện trường vụ tập kích vị trí đóng quân của Nga gần Makiivka, tỉnh Donetsk ngày 2/1. Ảnh: RIA Novosti.
Một số blogger quân sự Nga chỉ trích quân đội nước này vì đã cho các binh sĩ đóng quân tại địa điểm rất không an toàn và gần như không có biện pháp đề phòng nào trước uy lực của pháo HIMARS, cũng như nguy cơ cháy nổ từ kho đạn được bố trí ngay gần nơi nghỉ ngơi của lính.
Daniil Bezsonov, một cựu quan chức tỉnh Donetsk do Nga bổ nhiệm, nhận định "rõ ràng các chỉ huy Nga chưa biết về năng lực của loại vũ khí này". Blogger Nga Igor Girkin cho rằng tòa nhà nơi đơn vị Nga đóng quân "bị phá hủy hoàn toàn do vụ nổ thứ cấp từ kho đạn" gần đó.
Margarita Simonyan, tổng biên tập RT, mạng lưới truyền hình có ảnh hưởng của Nga, ngày 4/1 hoan nghênh cuộc điều tra của Bộ Quốc phòng về tình huống xung quanh vụ pháo kích ở Makiivka, bày tỏ hy vọng những người liên quan "sẽ phải chịu trách nhiệm".
"Dường như đây là lần đầu điều này được thực hiện công khai trong chiến dịch quân sự đặc biệt. Tôi hy vọng danh tính của những chỉ huy này và biện pháp kỷ luật dành cho họ sẽ được công bố", bà Simonyan cho biết.
Nguyễn Tiến (Theo CNN)