Bóng ma chiến tranh trỗi dậy ở châu Âu sau khi Tổng thống Nga Vladimir Putin ngày 24/2 thông báo phát động chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine, khẳng định "nỗ lực phi quân sự hóa và phi phát xít hóa Ukraine". Tổng thống Putin nói Nga "không thể cảm thấy an toàn, không thể phát triển hay tồn tại với mối đe dọa thường trực từ Ukraine".
Hơn 100 người đã chết và hơn 300 người bị thương một ngày sau khi Nga phát động cuộc tấn công vào Ukraine. Nhưng ngoài thương vong, hệ lụy mà cuộc tấn công của Nga có thể gây ra được dự đoán lớn hơn rất nhiều, với phạm vi ảnh hưởng toàn cầu.
Điều thêm lực lượng tới sườn đông NATO
Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) ngày 24/2 tuyên bố gửi quân tiếp viện tới sườn đông, tham gia cùng với lực lượng mà Mỹ gửi đến Đông Âu và vùng Baltic.
"Chúng tôi đang triển khai thêm lực lượng phòng thủ trên bộ và trên không tới sườn phía đông liên minh, cùng nhiều khí tài hàng hải bổ sung", NATO cho biết. "Chúng tôi đã tăng cường sự sẵn sàng của các lực lượng để đối phó với tất cả tình huống bất ngờ".
Tổng thống Mỹ Joe Biden ngày 24/2 xác nhận điều động tăng viện cho sườn phía đông của NATO ở châu Âu, bao gồm 7.000 quân nhân thuộc các lực lượng bộ binh và không quân.
"Lực lượng của chúng ta đang và sẽ không tham gia xung đột", ông Biden nhấn mạnh. "Các lực lượng này không đến châu Âu để chiến đấu ở Ukraine, mà nhằm bảo vệ các đồng minh NATO và trấn an những đồng minh ở phía đông".
Lầu Năm Góc cũng đang bố trí lại lực lượng Mỹ ở châu Âu. Khoảng 800 lính Mỹ đang di chuyển từ Italy tới Baltic, 20 máy bay trực thăng Apache được điều từ Đức tới Baltic và 12 chiếc khác từ Hy Lạp tới Ba Lan. Tám chiến đấu cơ F-35 từ Đức cũng đang hướng đến Litva, Estonia và Romania.
Đợt điều động mới sẽ nâng số quân Mỹ được gửi tới châu Âu kể từ khi khủng hoảng Ukraine tăng nhiệt lên 14.000 và nâng tổng số quân của Washington ở châu Âu lên gần 100.000.
Lính Mỹ giúp chuẩn bị trung tâm giúp đỡ người tị nạn ở Ba Lan. Ảnh: AP.
Tại Jasionka của Ba Lan, một sân vận động trong nhà đã được trưng dụng và trang bị thêm giường tầng, đồ tiếp tế cho tối đa 500 người. Tại Áo, Thủ tướng Karl Nehammer nói đã chuẩn bị để tiếp nhận người tị nạn. Bộ Ngoại giao và Cơ quan Phát triển Mỹ đang tài trợ cho các tổ chức cứu trợ hiện cung cấp thực phẩm, nước uống, nơi trú ẩn và dịch vụ y tế cho khu vực.
Trong những ngày tới, Cơ quan Tình báo Mỹ (CIA) sẽ đánh giá loại hỗ trợ mà họ có thể cung cấp cho Ukraine. Nếu xung đột lan rộng, cơ quan này có thể bí mật cung cấp thông tin tình báo và có thể cả vũ khí.
"Chúng ta cần hỗ trợ chống lại cuộc tấn công và chiếm đóng bằng mọi cách có thể", Mick Mulroy, cựu sĩ quan CIA và quan chức cấp cao Lầu Năm Góc trong chính quyền Donald Trump, nói. "Các hoạt động đặc biệt và tài sản tình báo với nền tảng kiến thức sâu rộng của chúng tôi trong 20 năm chiến đấu chống lại các cuộc nổi dậy có thể đưa vào sử dụng ngay lập tức".
Trừng phạt nặng hơn
Tổng thống Biden ngày 24/2 thông báo loạt trừng phạt mới nhắm vào nhiều tổ chức kinh tế, tài chính Nga và cá nhân có quan hệ mật thiết với Moskva, do chiến dịch quân sự ở Ukraine.
Sberbank, tổ chức tài chính lớn nhất nắm giữ gần 1/3 tổng khối tài sản trong khu vực ngân hàng của Nga, cùng 25 đơn vị trực thuộc sẽ bị cấm cửa hoàn toàn trong hệ thống tài chính Mỹ. Mỹ còn cấm vận hoạt động thêm VTB Bank, ngân hàng lớn thứ hai của Nga, cùng 20 đơn vị trực thuộc và ba ngân hàng lớn khác gồm Otkritie, Sovcombank OJSC cùng Novikombank.
Washington cũng áp lệnh cấm 13 công ty nhà nước của Nga tiếp cận gọi vốn ở thị trường Mỹ, trong đó có 5 ngân hàng cùng nhiều doanh nghiệp lớn như Gazprom (dầu khí), Rostelecom (viễn thông) và tập đoàn đường sắt Nga. Một loạt tỷ phú và cá nhân có quan hệ với Moskva cũng bị Mỹ đưa vào danh sách cấm vận. Ngoài ra, Mỹ còn tung thêm một số lệnh trừng phạt kinh tế nhắm vào quân đội Nga và cấm xuất khẩu một số công nghệ vào Nga.
Belarus cũng có 24 cá nhân và công ty thuộc diện trừng phạt, trong đó có hai ngân hàng quốc doanh quan trọng, 9 doanh nghiệp quốc phòng và 7 quan chức, cá nhân có quan hệ mật thiết với chính phủ.
Mỹ ngày 22/2 công bố đợt trừng phạt đầu tiên, áp với giới tinh hoa Nga, ngân hàng VEB và ngân hàng quân đội Nga Promsvyazbank, loại họ khỏi hệ thống ngân hàng Mỹ, cấm giao dịch với người Mỹ và đóng băng tài sản của họ tại Mỹ. Ông cũng áp trừng phạt lên nợ chính phủ của Nga, nghĩa là chính phủ Nga không thể tiếp cận nguồn tài chính phương Tây.
Quan chức châu Âu cũng dự kiến công bố các lệnh trừng phạt tương tự Mỹ. Tuy nhiên, họ cũng tỏ ra cảnh giác hơn với quyết định áp trừng phạt khắc nghiệt vì quan hệ thương mại mạnh mẽ của Nga với lục địa.
Liên minh châu Âu (EU) trước đó liệt vào danh sách đen 23 cá nhân được cho có liên quan những động thái gia tăng áp lực của Nga đối với Ukraine, đưa ra quyết định chính trị quan trọng hoặc tham gia vào "chiến dịch thông tin sai lệch".
Các biện pháp trừng phạt gồm đóng băng tài sản và cấm thị thực tại 27 quốc gia trong khối, dự kiến có hiệu lực từ hôm qua. Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu nằm trong danh sách trừng phạt.
Ngoại giao trong hỗn loạn
Bộ Ngoại giao Mỹ đã di dời nhân viên từ Ukraine tới Ba Lan, trong khi một số nhà ngoại giao tiếp tục hỗ trợ chính phủ ở Kiev và cung cấp hỗ trợ lãnh sự cho công dân Mỹ muốn rời Ukraine. Nhiều quốc gia khác cũng đã sơ tán nhân viên ngoại giao khỏi Ukraine do căng thẳng tăng nhiệt.
Câu hỏi lớn đối với phần còn lại của thế giới là liệu cuộc tấn công của Tổng thống Putin có phá vỡ các hệ thống quốc tế mà Nga được coi là một trong những người đóng góp hay không.
Tổng thống Pháp Emmanuel Macron ngày 24/2 cho biết xung đột quân sự là một bước ngoặt trong lịch sử châu Âu và của chính nước Pháp. "Nó sẽ dẫn tới những hậu quả lâu dài, sâu rộng đối với cuộc sống của chúng ta", ông nói.
Dòng người xếp hàng ở bến xe buýt tại Kyiv, Ukraine hôm 24/2. Ảnh: NY Times.
Các nhà ngoại giao đại diện cho nhóm các nền công nghiệp lớn nhất thế giới G7, NATO, Hội đồng Bảo an LHQ và Hội đồng châu Âu được cho đã nhóm họp để vạch ra các nước tiếp theo.
Tại Hội đồng Bảo an, Mỹ kêu gọi các nước khác tham gia nghị quyết lên án hành động Nga và bảo vệ chủ quyền Ukraine. Nỗ lực này, dự kiến bỏ phiếu hôm nay, cũng kêu gọi viện trợ nhân đạo cho người tị nạn và tiếp cận các nhân viên cứu trợ.
Nhưng Nga có quyền phủ quyết, có nghĩa nó có thể ngăn chặn bất kỳ nghị quyết nào mà cơ quan này đề xuất để kiềm chế ông Putin.
Ngoại trưởng Mỹ Antony J. Blinken có thể sẽ tới châu Âu tuần tới để gặp đồng minh và đảm bảo rằng một mặt trận thống nhất chống lại Nga vẫn tồn tại. Ông đã hủy một cuộc họp với Ngoại trưởng Nga Sergey V. Lavrov, dự kiến vào hôm qua tại Geneva, khi cho rằng nó không còn hiệu quả.
Đêm 23/2, ngay cả khi dự đoán cuộc tấn công của Nga sắp xảy ra, ông Blinken đã đưa ra lời kêu gọi vào phút chót cho Putin để đi theo con đường ngoại giao.
"Chúng tôi đã nói trong suốt cuộc khủng hoảng rằng chúng tôi luôn chuẩn bị cho con đường này. Chúng tôi đã cố gắng ngăn chặn khủng hoảng bằng ngoại giao và thông qua đối thoại. Chúng tôi vẫn chuẩn bị nếu Nga chọn con đường tấn công".
Nhưng không rõ liệu cánh cửa ngoại giao này đã đóng lại hay chưa, khi Moskva đã thực sự tấn công Ukraine.
Thanh Tâm (Theo NY Times)