Quân đội Nga từ ngày 10/10 liên tục tiến hành các vụ tập kích nhắm vào nhiều thành phố Ukraine cùng cơ sở hạ tầng chiến lược nhằm đáp trả vụ nổ cầu Crimea. Đây là đợt tấn công tên lửa dữ dội nhất của Nga ở Ukraine trong vài tháng qua.
Giới chuyên gia cho rằng động thái này không phải thể hiện chiến lược quân sự mới, mà là màn "phô diễn sức mạnh" vào thời điểm quân đội Nga gặp nhiều khó khăn, khi phải vật lộn để ngăn bước tiến của Ukraine trên mặt trên miền đông và miền nam.
"Đây là lần đầu tiên trong nửa năm qua Nga tiến hành các cuộc tập kích bằng vũ khí tầm xa với quy mô lớn như vậy", Jeff Hawn, chuyên gia về quân sự Nga kiêm cố vấn của Viện New Lines ở Mỹ, nói. "Họ muốn chứng minh mình vẫn có khả năng phát động các cuộc tấn công trừng phạt quy mô lớn trên khắp Ukraine và tấn công các cơ sở hạ tầng quan trọng".
Tuy nhiên, Hawn cho rằng đợt tập kích đặt ra một số vấn đề cho Moskva: các tên lửa hành trình, đạn đạo đắt tiền của họ chỉ có thể triển khai theo từng đợt, bởi đây là một khoản đầu tư quân sự đáng kể, nhưng chúng hiếm khi đánh trúng mục tiêu có giá trị cao.
Ôtô bốc cháy sau đòn tập kích tên lửa của Nga vào Kiev ngày 10/10. Ảnh: Reuters.
Chỉ riêng ngày 10/10, Nga đã phóng hơn 80 tên lửa vào nước láng giềng, trong đó hơn 40 quả bị hệ thống phòng không của Kiev bắn hạ, theo quân đội Ukraine.
Thứ trưởng Quốc phòng Ukraine Hanna Maliar hồi cuối tháng 4 tuyên bố Nga đã phóng 1.300 tên lửa kể từ khi bắt đầu chiến dịch ngày 24/2, ước tính rằng Moskva đã sử dụng hết gần 1/2 lượng dự trữ tên lửa vào thời điểm đó.
"Ngành công nghiệp quốc phòng Nga được cho là có thể sản xuất 100-200 tên lửa mới mỗi năm. Vấn đề hiện nay với họ là bổ sung kho dự trữ. Tình hình rất khó khăn, bởi Nga có thép, có thuốc nổ, nhưng thiếu các hệ thống dẫn đường điện tử tinh vi cho tên lửa tầm xa", tướng Christian Quesnot, cựu chánh văn phòng tổng thống Pháp, cho hay.
Các biện pháp trừng phạt kinh tế mà phương Tây áp đặt với Nga đã khiến ngành công nghiệp vũ khí nước này gặp nhiều khó khăn trong tìm nguồn cung linh kiện điện tử. Trong bối cảnh đó, Moskva đã buộc phải giảm mạnh hoặc thậm chí ngừng xuất khẩu vũ khí, thậm chí còn phải tìm kiếm nguồn cung từ bên ngoài.
Ngoài tác động của lệnh trừng phạt, ngành công nghiệp quân sự Nga còn chịu nhiều ảnh hưởng từ những thiếu sót trong công tác quản lý, điều này phần nào được bộc lộ khi nước này thi hành lệnh động viên lính dự bị vừa qua, theo Hawn. Tổng thống Putin đã thừa nhận những bất cập trong hệ thống tuyển quân và quản lý của bộ máy quân sự, đồng thời yêu cầu Bộ Quốc phòng nhanh chóng khắc phục.
"Moskva có lượng lớn thiết bị quân sự, nhưng một số không thể sử dụng bởi yếu kém của những người chịu trách nhiệm bảo quản. Một số lính dự bị Nga khi tòng quân đã phải tự mua sắm trang bị, áo giáp cho mình", Hawn nói.
Trong những tháng gần đây, những phàn nàn càng xuất hiện nhiều hơn. "Người Nga cần tên lửa để yểm trợ hỏa lực cho những người lính ở tiền tuyến", tướng Michel Yakovleff, cựu phó tham mưu trưởng tại Trụ sở Tối cao Lực lượng đồng minh châu Âu (SHAPE), nói. "Trong khi binh sĩ đang chật vật chiến đấu trên chiến trường, các tướng Nga lại ra lệnh khai hỏa những tên lửa quý giá đó vào các mục tiêu không nhiều giá trị ở Ukraine".
Dù các cuộc tập kích đầu tuần này của Nga gây ra tình trạng mất điện ở nhiều thành phố Ukraine, chúng không ngăn được lực lượng của Kiev tiếp tục phản công. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky ngày 12/10 tuyên bố lực lượng nước này đã giành lại 5 khu định cư ở Kherson, khu vực mà Moskva tuyên bố sáp nhập vào cuối tháng 9.
Nga thời gian tới có thể phải đối mặt thêm nhiều thách thức khi theo đuổi cách đánh "mưa tên lửa" trên đất Ukraine. Hệ thống phòng không của Kiev hiện phụ thuộc chủ yếu vào các thiết bị thời Liên Xô như Buk và S-300. Tuy nhiên, kho vũ khí của Ukraine ngày càng được bổ sung thêm nhiều hệ thống hiện đại của phương Tây.
Kiev nhiều tháng qua đã vận động Mỹ và các nước châu Âu hỗ trợ thêm vũ khí. Sau các cuộc tấn công của Nga hôm 10/10, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã điện đàm với người đồng cấp Ukraine và cam kết sẽ chuyển các hệ thống mới cho nước này.
Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Oleksiy Reznikov ngày 11/10 hoan nghênh sự xuất hiện của hệ thống phòng không tầm trung IRIS-T mà Đức chuyển cho Ukraine, xem đây là mốc đánh dấu cho "kỷ nguyên mới" cho phòng không của Kiev. Các lãnh đạo G7 cũng tuyên bố sẽ tiếp tục hỗ trợ quân sự cho Kiev, trong đó có các hệ thống phòng không mới.
Ukraine sẽ có một khẩu đội IRIS-T gồm ba bệ phóng gắn trên xe tải mang theo 24 tên lửa với tầm bắn 40 km, được điều khiển bởi phương tiện chỉ huy ở cách đó 20 km. Radar của hệ thống này đặc biệt nhạy cảm và có thể phát hiện tốt các tên lửa tàng hình bay thấp như Kalibr mà Nga đang sử dụng, theo Denys Smazhnyi, trưởng nhóm huấn luyện của lực lượng tên lửa phòng không Ukraine.
Bằng cách triển khai nhiều khẩu đội, Ukraine có thể thiết lập một tuyến phòng thủ dài tới 100 km, bao phủ các hướng tấn công tên lửa chính của Nga. Hệ thống IRIS-T của Đức còn tích hợp dữ liệu radar từ các trạm mặt đất và máy bay, giúp một khẩu đội có thể tấn công mục tiêu ngay cả khi chưa nhìn thấy chúng.
Xe chở đạn kiêm bệ phóng và radar thuộc hệ thống Buk-M1 của Ukraine. Ảnh: BQP Ukraine.
Một hệ thống thứ hai được hứa hẹn chuyển cho Ukraine là NASAMS. Giống như IRIS-T, nó tích hợp nhiều nguồn dữ liệu vào một kho thông tin. NASAMS sử dụng tên lửa AIM-120 AMRAAM, có tầm bắn khoảng 25-30 km và độ chính xác cao. Tổ hợp này cũng có thể khai hỏa mọi mẫu tên lửa được dùng trên tiêm kích NATO.
Một phiên bản cải tiến có thể nâng tầm bắn của NASAMS lên hơn 100 km. Khi NASAMS đi vào hoạt động, Ukraine có thể sử dụng các tên lửa cải tiến của họ mà không cần phải thay thế hệ thống phóng.
Máy bay không người lái của Nga do Iran cung cấp đã thách thức hệ thống phòng không của Ukraine. Chúng nhỏ và hoạt động tầm thấp để tránh radar, nhưng Yuriy Sak, cố vấn của Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine, cho rằng điều này có thể khiến chúng dễ bị tiêu diệt bởi các khẩu súng trường của lính Ukraine.
"Lực lượng phòng không của chúng tôi đã cho thấy khả năng đánh chặn ấn tượng. Với các hệ thống của phương Tây, nó sẽ còn tốt hơn nữa", ông nói.
Trong tình hình chiến trường hiện nay, Nga vẫn có lợi thế lớn hơn Ukraine khi sở hữu lực lượng quân sự được coi là hùng mạnh thứ hai thế giới. Tuy nhiên, chuyên gia Hawn cho rằng về lâu dài, tình hình có thể thay đổi nếu Nga tiếp tục "đốt" kho dự trữ tên lửa của mình trong các cuộc tập kích diện rộng.
"Quân đội Ukraine sẽ không ngừng tăng cường sức mạnh nhờ hỗ trợ của phương Tây, trong khi năng lực tấn công của Nga có khả năng suy giảm vì họ khó duy trì được tần suất tập kích quy mô lớn trong thời gian dài", ông nói.
Thanh Tâm (Theo France 24, Economist, Washington Post)