Ngã ba Đồng Lộc nằm trên đường mòn Hồ Chí Minh đoạn qua xã Đồng Lộc, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh. Đây là di tích lịch sử quốc gia gắn liền với sự hy sinh của 10 nữ thanh niên xung phong trong kháng chiến chống Mỹ.
Từ năm 1964 đến 1972, quốc lộ 1A qua địa bàn Hà Tĩnh bị đánh phá và chia cắt hoàn toàn. Mọi thông thương từ miền Bắc vào miền Nam đều phải đi qua con đường 15A, trong đó ngã ba Đồng Lộc là địa điểm quan trọng trên con đường này, được ví như yết hầu, là mạch máu giao thông nối liền hậu phương với tiền tuyến.
10 nữ thanh niên xung phong hy sinh tại Ngã ba Đồng Lộc. Ảnh tư liệu
Xác định được vị trí chiến lược của ngã ba Đồng Lộc, quân Mỹ tập trung nhiều máy bay thả bom xuống địa điểm này, ác liệt nhất là vào năm 1968. Từ tháng 4 đến tháng 10/1968, ngã ba Đồng Lộc phải gánh chịu gần 50.000 quả bom các loại, bình quân mỗi một m2 đất phải gánh chịu trên ba quả bom, mặt đất biến dạng, hố bom chồng lên hố bom, không bóng cây nào có thể mọc nổi.
Chiến trường ngã ba Đồng Lộc lúc bấy giờ có nhiều lực lượng làm nhiệm vụ đánh trả máy bay địch, cảnh giới, giải tỏa giao thông, san lấp hố bom... Nhiều người trong số họ đã ngã xuống, trong đó phải kể đến sự hy sinh của 10 nữ thanh niên xung phong thuộc tiểu đội 4, đại đội 552, tổng đội 55.
Trưa 24/7/1968, vẫn như mọi ngày, 10 chị ra làm nhiệm vụ sau khi máy bay Mỹ liên tục ném bom phá nát tuyến đường vận tải. Đến 16h30, trận bom thứ 15 trong ngày dội xuống "tọa độ chết" Đồng Lộc, một quả bom đã nổ gần căn hầm chữ A, nơi 10 chị đang tránh bom, làm sập hầm. 10 chị ở độ tuổi 17-24 hy sinh.
Sau trận bom, đồng đội đào bới tìm được thi thể của 9 người. Đến ngày thứ ba, người còn lại là chị Hồ Thị Cúc mới được tìm ra trong tư thế ngồi, đầu đội nón, bên cạnh là chiếc cuốc, 10 đầu ngón tay bị ứa máu do phải bới đất để tìm đường.
Ngày nay, ngã ba Đồng Lộc trở thành khu di tích lịch sử quốc gia đặc biệt và được đầu tư ngày một khang trang. Tại đây, nhiều công trình tưởng nhớ 10 nữ thanh niên xung phong được xây dựng như cụm tượng đài, khu mộ, nhà bia...
Câu 2: Hà Tĩnh thuộc khu vực nào của miền Trung Việt Nam?