Đèo Ngang nằm trên quốc lộ 1A, vắt qua dãy núi Hoành Sơn, thuộc dãy Trường Sơn chạy ngang ra biển Đông. Đèo dài 6 km, đỉnh cao 256 m. Phần phía bắc thuộc xã Kỳ Nam, huyện Kỳ Anh, Hà Tĩnh; phần phía nam thuộc xã Quảng Đông, huyện Quảng Trạch, Quảng Bình. Vào thế kỷ hai đến thế kỷ 10, đèo Ngang thuộc ranh giới giữa Đại Việt và nước Chiêm.
Nhà địa lý học Lê Bá Thảo viết trong cuốn Thiên nhiên Việt Nam: "Con đường đi lên đèo chạy ngoằn nghoèo từ sườn đồi này đến sườn đồi khác và khi lên đến đỉnh đèo, không ai có thể kìm được sự kiêu hãnh của mình khi nhìn thấy biển Đông trước mặt. Ở tít ngoài xa, mũi Ròn (Dòn) rồi mũi Vũng Chùa và hàng loạt đảo nhỏ khác đứng lô nhô trên sóng che bóng trắng một con tàu biển và buồm của các thuyền câu...".
Đèo Ngang đã đi vào nhiều ca dao, huyền thoại. Nhiều tác giả như vua Thiệu Trị, Nguyễn Thiếp, Cao Bá Quát... đã lưu dấu tại đèo Ngang và có những tuyệt phẩm ở đây. Đặc biệt, Bà Huyện Thanh Quan có bài thơ Qua đèo Ngang nổi tiếng:
"Bước tới đèo Ngang bóng xế tà,
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.
Lom khom dưới núi, tiều vài chú,
Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.
Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc,
Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia.
Dừng chân đứng lại, trời non nước,
Một mảnh tình riêng, ta với ta".
Câu 6: Nhân vật lịch sử nào quê Hà Tĩnh đã lãnh đạo cuộc khởi nghĩa Hương Khê trong phong trào Cần Vương?