"Sau khi xem xét kỹ lưỡng các sự kiện và hoàn cảnh, chúng tôi đánh giá bà Aung San Suu Kyi, lãnh đạo đảng cầm quyền Myanmar, và Win Myint, người đứng đầu chính phủ được bầu hợp lệ, đã bị phế truất trong một cuộc đảo chính quân sự", quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết tại cuộc họp báo ở thủ đô Washington hôm nay. "Chúng tôi tiếp tục kêu gọi ban lãnh đạo quân đội Myanmar trả tự do cho họ ngay lập tức và vô điều kiện".
Theo luật của Mỹ, nước này sẽ bị cấm hỗ trợ chính phủ Myanmar, nhưng các tác động phần lớn mang tính biểu tượng vì hầu như tất cả hỗ trợ của Mỹ ở Myanmar đều đến các kênh phi chính phủ.
Quân đội Myanmar đã bị Mỹ trừng phạt vì cáo buộc chống lại người thiểu số Rohingya. Một quan chức giấu tên của Bộ Ngoại giao cho biết Washington sẽ duy trì các chương trình nhân đạo, gồm cả đối với người Rohingya, nhưng cũng sẽ "tiến hành đánh giá rộng hơn sự hỗ trợ" đối với Myanmar.
Một binh sĩ đứng gác tại nhà khách, nơi cư trú của các nghị sĩ quốc hội, tại thủ đô Naypyidaw hôm nay. Ảnh: AFP.
Đảng Liên minh Quốc gia vì dân chủ (NLD) cầm quyền của Cố vấn Nhà nước Myanmar Aung San Suu Kyi thắng cử với 346 trên tổng số 412 ghế quốc hội Myanmar. Tuy nhiên, quân đội Myanmar tuyên bố đã phát hiện hơn 10 triệu trường hợp gian lận cử tri, yêu cầu uỷ ban bầu cử của chính quyền công bố danh sách cử tri để kiểm tra chéo nhưng uỷ ban không đồng ý.
Quân đội Myanmar sáng 1/2 bắt bà Suu Kyi, Tổng thống Win Myint và một số lãnh đạo cấp cao trong đảng NLD, tuyên bố tình trạng khẩn cấp để điều hành đất nước trong một năm. Chính quyền quân sự sau đó cách chức 24 bộ trưởng và thứ trưởng, công bố danh sách 11 người được bổ nhiệm vị trí lãnh đạo các bộ gồm Tài chính, Y tế, Thông tin, Ngoại giao, Quốc phòng, Nội vụ và Biên phòng.
Tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang Myanmar Min Aung Hlaing hôm nay nói rằng việc quân đội lật đổ chính phủ của Cố vấn Nhà nước Aung San Suu Kyi là "không thể tránh khỏi". "Cách này là không thể tránh khỏi đối với đất nước và đó là lý do chúng tôi phải chọn nó", Min Aung Hlaing cho biết trên Facebook chính thức của quân đội.
Tổng thống Mỹ Joe Biden kêu gọi cộng đồng quốc tế cùng phối hợp gây sức ép, buộc quân đội Myanmar lập tức từ bỏ quyền lực họ chiếm được và trả tự do cho các quan chức, nhà hoạt động bị bắt. Biden cũng cảnh báo tái áp đặt cấm vận Myanmar, biện pháp Mỹ đã dỡ bỏ 10 năm trước.
Lãnh đạo phe Dân chủ tại Hạ viện Chuck Schumer khẳng định quốc hội sẵn sàng phối hợp với chính quyền để giải quyết tình hình Myanmar, đồng thời kêu gọi lãnh đạo phe Cộng hòa tại Thượng viện Mitch McConnell hợp tác lưỡng đảng. McConnell cho biết ông hy vọng chính phủ sẽ áp dụng thêm các biện pháp trừng phạt với quân đội Myanmar.
Tình hình Myanmar là phép thử lớn đầu tiên với cam kết của Biden trong tăng cường hợp tác với đồng minh để đối mặt những thách thức quốc tế, nhất là trong bối cảnh ảnh hưởng của Trung Quốc ngày càng gia tăng. Nó cũng đánh dấu lần hiếm hoi lưỡng đảng tại Mỹ có chung quan điểm chính sách, khi cả phe Dân chủ và Cộng hòa đều lên án hành động của quân đội Myanmar và kêu gọi trừng phạt.
Mỹ đã đóng góp 1,5 tỷ USD cho Myanmar từ năm 2012 để hỗ trợ nền dân chủ, hòa bình trong nước và các cộng đồng bị ảnh hưởng bởi bạo lực, theo Bộ Ngoại giao Mỹ.
Huyền Lê (Theo AFP, Reuters)