Bộ Tài chính Mỹ vừa ban hành báo cáo "Chính sách kinh tế vĩ mô và ngoại hối của các đối tác thương mại lớn của Mỹ". Báo cáo tiếp tục xem xét khả năng thao túng tiền tệ của các đối tác thương mại chính dựa trên cơ sở ba tiêu chí: thặng dư thương mại song phương với Mỹ, thặng dư cán cân vãng lai và can thiệp thị trường ngoại tệ một chiều, kéo dài.
Cụ thể, hai tiêu chí đầu tiên gồm thặng dư thương mại hàng hóa song phương với Mỹ không được quá 15 tỷ USD, thặng dư cán cân vãng lai tương đương không vượt 3% GDP. Tiêu chí thứ ba dựa trên tổng lượng ngoại tệ mua ròng của ngân hàng trung ương tính trong 12 tháng.
Nếu một nền kinh tế vượt ngưỡng hai trong ba tiêu chí trên, Mỹ sẽ đưa họ vào "danh sách giám sát". Một khi nằm trong danh sách này, quốc gia đó cũng sẽ tiếp tục trong danh sách này ít nhất hai kỳ báo cáo tiếp theo, để xác định sự cải thiện mang tính lâu dài.
Trong báo cáo này, Mỹ đưa ra nhận xét tích cực với kết quả điều hành chính sách tiền tệ, tỷ giá của Việt Nam.
Việt Nam là một trong 7 nền kinh tế (cùng Trung Quốc, Nhật Bản, Đài Loan, Malaysia, Singapore và Đức) ở "danh sách giám sát" khi có hai tiêu chí vượt ngưỡng, gồm thặng dư hàng hóa song phương và thặng dư cán cân vãng lai.
Tính đến cuối 2023, thặng dư tài khoản vãng lai của Việt Nam khoảng 5,8% GDP. Theo đó, cán cân vãng lai gồm cán cân thương mại (thể hiện chênh lệch kim ngạch xuất nhập khẩu); chênh lệch khoản thu chi dịch vụ từ nước ngoài; thu nhập ròng từ người lao động, nhà đầu tư từ nguồn nước ngoài. Qua đó, cán cân vãng lai thể hiện những giao dịch hàng hóa, dịch vụ giữa người cư trú trong nước và ngoài nước.
Cán cân tài khoản vãng lai của Việt Nam quay trở lại thặng dư đáng kể sau khi thâm hụt vào năm 2021 và 2022 do những dạn chế sản xuất giai đoạn Covid-19 đẩy giá hàng hóa nhập khẩu tăng cao. Xuất khẩu hàng hoá năm 2023 thấp hơn các năm trước nhưng cán cân thương mại tăng do nhập khẩu phục hồi chậm hơn khi các nhà máy điều chỉnh giảm đơn đặt hàng từ nước ngoài. Thặng dư tài khoản vãng lai cũng được hỗ trợ bởi phục hồi của du lịch nội địa, kiều hối tăng và nhà đầu tư nước ngoài giảm chuyển lợi nhuận về nước.
Bên cạnh đó, thặng dư thương mại hàng hóa song phương của Việt Nam với Mỹ đạt 103 tỷ USD vào vào cuối 2023. Theo Bộ Tài chính Mỹ, thặng dư thương mại song phương của Việt Nam với Mỹ tăng đáng kể trong 5 năm qua, chủ yếu nhờ thương mại hàng hóa, dẫn đầu là điện tử và máy móc mặc dù mức tăng có sự chững lại. Việt Nam hiện là nước có thặng dư hàng hóa lớn thứ ba với Mỹ.
Bên ngoài trụ sở Ngân hàng Nhà nước. Ảnh: Giang Huy
Ngoài ra, dự trữ ngoại hối của Việt Nam vào cuối 2023 là 88,1 tỷ USD, chiếm 21% GDP. Báo cáo cho biết, Ngân hàng Nhà nước mua ròng ngoại hối trong 4 quý (tính đến tháng 12/2023) khoảng 7 tỷ USD, tức 1,5% GDP. Bất chấp áp lực giảm giá đáng kể đối với tiền đồng vào cuối năm, phần lớn phản ánh sự phát triển kinh tế vĩ mô toàn cầu của Mỹ và toàn cầu, Việt Nam đã mua ròng ngoại hối ở mức độ vừa phải vào đầu năm 2023 nhằm tái tích lũy dự trữ ngoại hối.
Nhờ các cuộc thảo luận thông qua quy trình tăng cường cam kết, Bộ Tài chính Mỹ và Ngân hàng Nhà nước đã đạt được thỏa thuận vào tháng 7/2021 giải quyết những lo ngại của Bộ Tài chính về các thông lệ tiền tệ của Việt Nam. Ngân hàng Nhà nước khẳng định cam kết hiện đại hóa và nâng cao tính minh bạch của chính sách tiền tệ và khuôn khổ quản lý tỷ giá hối đoái, không sử dụng chính sách tỷ giá để đạt được lợi thế cạnh tranh không lành mạnh.
Tại Tuyên bố chung về nâng cấp quan hệ Việt Nam - Mỹ lên Đối tác chiến lược toàn diện, Mỹ cũng đánh giá cao những nỗ lực không ngừng của Việt Nam trong việc tiếp tục hiện đại hóa và tăng cường hơn nữa tính minh bạch của khuôn khổ điều hành chính sách tiền tệ và tỷ giá của Việt Nam.
Trên cơ sở quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện giữa hai nước, Ngân hàng Nhà nước cho biết sẽ tiếp tục phối hợp với các Bộ, ngành để duy trì hợp tác chặt chẽ và thiết lập các kênh trao đổi thường xuyên, có hiệu quả với Bộ Tài chính Mỹ, qua đó tăng cường hiểu biết, chia sẻ thông tin và kịp thời giải quyết các vấn đề phát sinh mà hai bên cùng quan tâm.
Hằng năm, Mỹ hai lần công bố báo cáo theo dõi với một số đối tác thương mại lớn.
Quỳnh Trang