"Bất kỳ vụ tấn công nào nhắm vào lực lượng vũ trang Philippines, tàu và máy bay công vụ đều sẽ kích hoạt những cam kết của Mỹ trong Hiệp ước Phòng thủ Chung", Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken trả lời họp báo hôm nay tại Manila.
Ông là quan chức cấp cao nhất trong chính phủ Mỹ đến thăm Philippines từ khi Tổng thống Ferdinand Marcos Jr nhậm chức vào cuối tháng 6. Nhà ngoại giao tái khẳng định Philippines là "bạn bè, đối tác và đồng minh không thể thay thế" của Mỹ.
"Quan hệ đồng minh giữa hai nước vẫn vững mạnh và tôi tin rằng nó sẽ phát triển mạnh mẽ hơn nữa", ông nói trong cuộc gặp với Tổng thống Marcos tại Dinh Malacanang.
Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken (phải) gặp Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. tại Dinh Malacanang ở Manila ngày 6/8. Ảnh: AFP.
Ông Blinken cho hay thông điệp sát cánh cùng đối tác và đồng minh càng quan trọng hơn trong bối cảnh căng thẳng trên eo biển Đài Loan leo thang.
Ngoại trưởng Philippines Enrique Manalo cùng ngày cho biết Tổng thống Joe Biden đã gửi lời mời người đồng cấp Marcos đến thăm Washington. Hai nước đang thảo luận thời điểm thích hợp cho chuyến công du.
Ông Manalo cũng đề cập đến tình hình căng thẳng ở các vùng biển quanh đảo Đài Loan. Ông nhận định Washington là đồng minh quan trọng của Manila, nhưng chính phủ Tổng thống Marcos kỳ vọng các cường quốc nỗ lực hơn để ổn định tình hình.
"Chúng ta không thể chấp nhận căng thẳng leo thang nghiêm trọng hơn nữa", ông nói.
Theo Hiệp ước Phòng thủ Chung năm 1951, Mỹ và Philippines cam kết mỗi nước có trách nhiệm bảo vệ nước còn lại trong trường hợp khu vực đô thị hoặc lãnh thổ trên Thái Bình Dương của nước đó bị lực lượng nước ngoài tấn công.
Cảnh sát biển Philippines quan sát một số tàu được cho là của lực lượng dân quân Trung Quốc trên Biển Đông vào tháng 4/2021. Ảnh: Reuters.
Delfin Lorenzana, cựu bộ trưởng quốc phòng Philippines, từng đề xuất điều chỉnh hiệp ước với cam kết cụ thể Mỹ phải can thiệp bảo vệ Philippines trong trường hợp xung đột xảy ra trên Biển Đông. Trong một cuộc điện đàm sau đó, ông Blinken cam kết với ngoại trưởng Philippines rằng Biển Đông nằm trong phạm vi áp dụng hiệp ước 1951.
Quan hệ Mỹ - Philippines đến cuối nhiệm kỳ Tổng thống Rodrigo Duterte bắt đầu cải thiện. Ông Duterte từng dọa rút khỏi hiệp ước phòng thủ chung và từng yêu cầu nội các khởi động quá trình vô hiệu hóa Thỏa thuận Các lực lượng Viếng thăm (VFA), cơ sở pháp lý cho phép quân đội Mỹ đồn trú và sử dụng một số căn cứ trên lãnh thổ Philippines.
Tổng thống Marcos khẳng định Mỹ và Philippines có quan hệ đặc biệt, đồng thời lưu ý hiệp ước phòng thủ năm 1951 "vẫn tiếp tục phát triển". Theo Phil Star, ông Marcos có thể muốn tiếp nối lập trường của người tiền nhiệm, tìm cách vận động Mỹ điều chỉnh thỏa thuận và gia tăng cam kết bảo vệ.
Philippines hồi tháng 7 cáo buộc tàu hải cảnh Trung Quốc từng bám đuôi tàu tiếp tế của hải quân Philippines. Các tàu Philippines khi đó đang trên đường đến chiến hạm BRP Sierra Madre, tại bãi Cỏ Mây thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam.
Bộ Quốc phòng Philippines cho biết Trung Quốc thường duy trì một tàu hải cảnh gần bãi Cỏ Mây để giám sát hoạt động của tàu cá Philippines, cũng như theo dõi nhiệm vụ tiếp tế cho Sierra Madre. Ba tàu hải cảnh Trung Quốc tháng 11/2021 chặn đường hai tàu tiếp tế Philippines đang di chuyển tới khu vực.
Thanh Danh (Theo Reuters, AFP, Phil Star)