4 tàu chở dầu Luna, Pandi, Bering và Bella đang trên đường tới thành phố Houston, bang Texas, Mỹ và sẽ cập cảng trong vài ngày tới, quan chức Mỹ giấu tên cho biết hôm 13/8. Đây là các tàu hàng đăng ký tại Liberia và do một công ty Hy Lạp vận hành, không thuộc đội tàu chở dầu của Iran.
Một quan chức khác cho biết các tàu bị khống chế mà không cần hành động quân sự, nhưng không tiết lộ thêm chi tiết. 4 tàu nằm trong đội hình 9 tàu chở dầu, trong đó 5 chiếc do Tehran sở hữu, được một tàu hải quân Iran hộ tống. Chúng tách khỏi đội hình và chuyển hướng sau khi giới chức Mỹ liên lạc với chủ tàu.
Tàu hàng Pandi di chuyển trên biển hồi năm 2009. Ảnh: Marine Traffic.
Đây là lần đầu tiên Mỹ bắt tàu chở dầu bị cáo buộc vi phạm lệnh cấm vận Iran, trong bối cảnh Washington đẩy mạnh chiến dịch gây áp lực nhằm vào Tehran. Công tố viên liên bang Mỹ tháng trước gửi đề nghị phát lệnh bắt lên tòa án để ngăn Iran cung cấp nhiên liệu cho Venezuela qua 4 tàu chở dầu Luna, Pandi, Bering và Bella.
Các công tố viên Mỹ cáo buộc doanh nhân Iran Mahmoud Madanipour, có liên hệ với Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC), đã giúp sắp xếp những chuyến hàng bằng cách đánh tráo tài liệu về tàu chở dầu để né lệnh trừng phạt Mỹ.
Chính quyền Tổng thống Donald Trump kỳ vọng vụ bắt tàu sẽ là thông điệp răn đe các công ty vận tải hàng hải, ngăn họ giao dịch với Iran và Venezuela vì nguy cơ bị bắt tàu và chịu nhiều thiệt hại kinh tế. Tehran và Caracas đều dựa vào doanh nghiệp tư nhân để vận chuyển xăng dầu và sản phẩm năng lượng do lệnh cấm vận của Washington đã ảnh hưởng nặng đến đội tàu vận tải thuộc sở hữu nhà nước.
Lệnh bắt của Mỹ không chỉ chặn nguồn dầu của Iran tới Venezuela mà còn ngăn Iran thu lợi nhuận từ việc bán dầu, trong bối cảnh quốc gia này đang hứng lệnh trừng phạt nặng nề của Washington về chương trình hạt nhân và tên lửa. Tehran nhiều lần khẳng định chương trình hạt nhân của họ phục vụ mục đích hòa bình.
Ngoài chính sách trừng phạt, Washington ngày càng tăng cường sử dụng các vụ bắt tàu, tịch thu hàng hóa để chặn tình trạng buôn bán bất hợp pháp liên quan đến Iran và Venezuela.
Quan hệ Washington - Tehran trở nên căng thẳng từ khi Tổng thống Trump rút khỏi thỏa thuận hạt nhân năm 2015 và tái áp đặt các biện pháp trừng phạt nhằm vào Iran. Nguy cơ xung đột lên đến đỉnh điểm hồi tháng 1, khi Mỹ hạ sát tướng đặc nhiệm Iran Qassem Soleimani ở Iraq. Iran sau đó phóng tên lửa đạn đạo nhằm vào các căn cứ có lực lượng Mỹ ở Iraq để trả đũa.
Mỹ và Venezuela cũng trở nên căng thẳng sau khi Washington cùng hàng chục nước khác công nhận thủ lĩnh đối lập Venezuela Juan Guaido là tổng thống lâm thời.
Iran và Venezuela từng giúp đỡ nhau trước các lệnh trừng phạt của Mỹ. Trong năm 2010-2011, công ty dầu khí nhà nước Venezuela PDVSA đã gửi nhiên liệu tới Iran, nơi hứng chịu lệnh trừng phạt của Mỹ do chương trình vũ khí hạt nhân. 5 tàu chở dầu của Iran hồi tháng 5 cũng cập cảng Venezuela, bất chấp lời đe dọa can thiệp của Mỹ.
Vũ Anh (Theo WSJ)