Kanae Ito, 25 tuổi, chuẩn bị chụp ảnh cưới độc thân trong một studio ở Tokyo. Ảnh: NYT.
Cô dâu mặc chiếc váy cưới nhiều tầng, thân áo ren, chân váy xòe phồng to, đầu đội khăn voan che mái tóc đen nhánh. Trước khi lễ cưới bắt đầu, cô đứng im trên cầu thang, chờ đợi và nghĩ: "Chà, mình đang thực sự làm điều này".
Đó không phải là một đám cưới bình thường, nơi cô dâu chú rể kết lời hẹn ước. Thay vào đó, Sanae Hanaoka tổ chức buổi lễ để tuyên bố "thành thân" với chính mình, trước sự chứng kiến của bạn bè.
"Tôi muốn sống một mình", Hanaoka đứng trên sân khấu, cảm ơn bạn bè đã tới dự. "Tôi muốn dựa vào năng lực của chính bản thân".
Cách đây không lâu, phụ nữ Nhật ngoài 25 tuổi vẫn chưa kết hôn bị gọi là "bánh Giáng sinh", một cách so sánh họ với những chiếc bánh cũ không thể bán sau ngày 25/12.
Ngày nay, những lời mỉa mai đó đang ít đi, khi ngày càng nhiều phụ nữ Nhật Bản trì hoãn hoặc không có ý định kết hôn. Tỷ lệ phụ nữ đi làm ở Nhật Bản đang cao nhất từ trước tới nay, nhưng chuẩn mực văn hóa chưa theo kịp khi những người vợ, người mẹ Nhật Bản vẫn phải đảm đương công việc nhà, chăm sóc con cái, người thân lớn tuổi, những yếu tố cản trở họ phát triển sự nghiệp.
Chán nản với tiêu chuẩn kép, ngày càng nhiều người không muốn lấy chồng, chỉ muốn tập trung vào công việc và tự do. Điều này khiến các chính trị gia lo lắng khi họ đang cố gắng đảo ngược xu hướng suy giảm dân số Nhật.
Giữa những năm 1990, chỉ một trên 20 phụ nữ Nhật tới 50 tuổi vẫn chưa kết hôn, nhưng vào năm 2015, con số này là một trên 7. Với phụ nữ từ 35 tới 39 tuổi, tỷ lệ này còn cao hơn, gần 25% chưa bao giờ kết hôn, so với 10% của hai thập niên trước.
Sự thay đổi này khiến ngày càng nhiều ngành nghề mọc ra để phục vụ người độc thân, đặc biệt là phụ nữ. Có những quán karaoke dành riêng cho phụ nữ, nhà hàng thiết kế phục vụ khách hàng độc thân, chung cư nhắm tới phụ nữ muốn mua hoặc thuê nhà riêng, tour du lịch cho phụ nữ độc thân, studio cung cấp dịch vụ chụp ảnh cô dâu độc thân.
"Tôi đã nghĩ nếu lấy chồng, tôi sẽ càng phải làm thêm nhiều việc nhà", Kyaoko Masuda, 49 tuổi, họa sĩ vẽ truyện tranh là khách quen của quán karaoke dành cho một người One Kara ở Tokyo, cho hay. Trong quán có khu vực dành riêng cho phụ nữ, ghi chú bằng biển hiệu "Dành cho quý bà".
"Tôi yêu công việc của mình và muốn được tự do làm việc", cô giải thích lý do không muốn lấy chồng.
Năm ngoái, số đôi kết hôn ở Nhật xuống mức thấp nhất kể từ sau Thế chiến II. Đây là năm thứ 6 liên tiếp Nhật chứng kiến tỷ lệ kết hôn giảm, và mức giảm này thậm chí còn nhanh hơn so với tình trạng suy giảm dân số.
Số ca sinh nở tại Nhật, nơi ít người có con ngoài giá thú, cũng đang giảm mạnh. Năm ngoái, số trẻ sơ sinh xuống mức thấp nhất từ năm 1899 tới nay.
Chính quyền các địa phương đã khởi động nhiều chiến dịch khuyến khích người dân kết hôn và tăng tỷ lệ sinh. "Chúng tôi đang nỗ lực thúc đẩy ý định kết hôn của mọi người", là quảng cáo về một tour du lịch mai mối và hội thảo dành cho người độc thân do chính quyền Tokyo tài trợ.
Nhưng với ngày càng nhiều phụ nữ Nhật Bản, những người bị truyền thống trói buộc trong các mối quan hệ, độc thân đại diện cho một hình thức giải phóng.
"Khi lấy chồng, họ phải hy sinh nhiều thứ", Mari Miura, giáo sư môn khoa học chính trị, đại học Sophia, Tokyo nói. "Họ phải từ bỏ tự do và độc lập".
Một khách hàng bước vào khu vực karaoke dành riêng cho phụ nữ trong quán One Kara. Ảnh: NYT.
Bước chuyển này gắn liền với sự thay đổi trong lực lượng lao động Nhật Bản. Gần 70% phụ nữ tuổi từ 15 tới 64 ở nước này có việc làm, mức kỷ lục từ trước tới nay. Nhưng sự nghiệp của họ bị kìm hãm bởi gánh nặng gia đình, như chăm sóc con cái, chuẩn bị những bữa ăn phức tạp và cầu kỳ theo mong đợi, giám sát và ký vào bài tập về nhà của con, đưa đón con đi học ngoài giờ và phơi phóng, bởi ít hộ gia đình sử dụng máy sấy quần áo.
Một số đàn ông Nhật cho hay họ muốn cùng vợ làm việc nhà nhiều hơn, chính phủ cũng thúc giục doanh nghiệp cải cách văn hóa công sở, nhưng nhân viên vẫn dành phần lớn thời gian cho cơ quan và nhiều người chồng khó cùng vợ làm việc nhà.
"Đối với nhiều phụ nữ đi làm, rất khó để tìm thấy một người đàn ông sẵn sàng cùng họ chăm lo gia đình", Kumiko Nemoto, giáo sư ngành xã hội học, Đại học Ngoại ngữ Kyoto, giải thích.
Văn hóa tiêu dùng kiểu Nhật cũng cung cấp nhiều hoạt động vui chơi giải trí cho phụ nữ độc thân có nghề nghiệp và thu nhập tốt mà thế hệ trước như bà hay mẹ của họ không có, Nemoto nói thêm. Một điểm đáng chú ý nữa là phụ nữ Nhật ngày nay không cần lấy chồng để được đảm bảo về kinh tế.
Miki Matsui, 49 tuổi, giám đốc một nhà xuất bản ở Tokyo, cho hay một trong những lý do chính để phụ nữ kết hôn là đảm bảo tài chính ổn định. Tuy nhiên, với công việc hiện nay, cô không cần lo lắng về việc ở một mình hay thiếu thốn tiền bạc, nên không có lý do gì để "tự dồn mình vào góc tường và lấy chồng vì lý do tài chính".
Đối với một số phụ nữ độc thân, những người bạn đã lấy chồng, bận rộn với con cái cũng là "tấm gương" khiến họ e ngại.
Shigeko Shirota, 48 tuổi, làm quản trị viên một trường mầm non, sống trong căn hộ chung cư tự mua, cho hay nhiều người bạn của mình sau khi lấy chồng chỉ ở nhà chăm con, không được chồng giúp đỡ nhiều.
"Thật không công bằng với phụ nữ khi mắc kẹt trong nhà với công việc nội trợ. Họ hạnh phúc khi ở bên con, nhưng một số thấy chồng như đứa con to xác. Họ không muốn chăm sóc chồng kiểu đó", cô nói.
Độc thân khiến Shirota thảnh thơi đi du lịch, theo đuổi sở thích cá nhân. Cô đăng ký các lớp học làm đồ trang sức và học nhảy. Hè năm ngoái, cô từng đi thi nhảy và đưa mẹ du lịch Trung Quốc. Vài năm trước, cô tận hưởng chuyến du lịch xa xỉ trên du thuyền hạng sang Nữ hoàng Elizabeth.
"Chúng tôi không cần dựa vào đàn ông nữa", Shirota nói.
Vài bữa trước, cô cùng 5 phụ nữ mải mê tập nhảy trong một studio ở trung tâm thương mại tại ngoại ô Tokyo. Sau giờ học, họ gọi trà, bánh ở nhà hàng phía dưới. Shirota rút điện thoại, khoe ảnh về chuyến đi mùa hè tới Ireland.
Một bạn cùng lớp là phụ nữ có chồng, mẹ của ba thiếu niên, hồi tưởng về chuyến du lịch gia đình nhiều năm trước, than thở đã lâu rồi không đi đâu vì chi phí cho 5 người quá đắt đỏ.
Về phần nam giới Nhật Bản, một số người phản ứng với thực trạng kinh tế bằng cách tránh xa hôn nhân. Khoảng một phần năm đàn ông Nhật đang làm việc hợp đồng bán thời gian hoặc công việc ít ổn định hay không có tiềm năng thăng tiến.
Miki Matsui (đứng vỗ tay), 49 tuổi, giám đốc một nhà xuất bản ở Tokyo. Ảnh: NYT.
Xã hội Nhật luôn kỳ vọng đàn ông là trụ cột gia đình, vì thế nhiều người lo lắng không thể chu cấp cho vợ con nếu kết hôn. Hơn một phần ba đàn ông từ 35 tới 39 tuổi ở Nhật chưa từng kết hôn, cao hơn so với tỷ lệ một phần tư của 20 năm trước.
"Ngày nay, lương của đàn ông không tăng, vì vậy họ không kiếm đủ tiền để nuôi gia đình", Kazuhisa Arakawa, giám đốc một công ty tiếp thị, người đã viết cuốn sách "Xã hội siêu độc thân" và "Sự trỗi dậy của kinh tế độc thân", nói. Arakawa cũng chưa kết hôn, cho hay nhiều nam đồng nghiệp luôn coi hôn nhân là trở ngại.
James Raymon, giáo sư xã hội học, đại học Wisconsin-Madison, Mỹ, người đã viết nhiều báo cáo về tình trạng hôn nhân ở Nhật Bản, cho biết rất ít phụ nữ tuyên bố "không lấy chồng", nhưng họ "trì hoãn và trì hoãn, đợi tới khi phù hợp nhưng sau đó, chẳng bao giờ tìm được và lâm vào tình trạng độc thân suốt đời".
Hồng Hạnh (Theo New York Times)