Vợ chồng tôi có hai con chung, năm nay bé lớn 4 tuổi, nhỏ 2 tuổi. Khi tôi mang bầu đứa thứ hai, chồng tôi đi xuất khẩu lao động. Thời gian này, cuộc sống của tôi và hai con vô cùng khó khăn bởi chồng đã không gửi tiền về mà tôi còn phải trả khoản nợ lo cho anh đi nước ngoài.
Tôi biết ở xứ người, chồng mình đang chung sống với người phụ nữ khác và đã có hai con chung. Anh ta còn tuyên bố sẽ về Việt Nam để ly hôn.
Theo quy định của pháp luật, hai người này có bị xử lý gì không? Tôi muốn kiện chồng để anh ta có trách nhiệm trong thời gian tôi nuôi con một mình và cả sau khi ly hôn?
Hồ Thị Tâm
Trả lời:
Theo quy định tại điểm c khoản 2 Điều 5 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, “người đang có vợ, có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người khác hoặc chưa có vợ, chưa có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người đang có chồng, có vợ” là hành vi bị cấm. Do đó, chồng bạn chung sống với người phụ nữ khác khi hai vợ chồng bạn chưa ly hôn là hành vi vi phạm pháp luật.
Tùy theo tính chất, mức độ vi phạm của chồng bạn và cô gái kia mà họ có thể bị xử phạt hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật như sau.
Về xử phạt hành chính: Theo quy định tại Khoản 1 Điều 48 Nghị định 110/2013/NĐ-CP ngày 24/9/2013, phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với người thực hiện một trong các hành vi sau: đang có vợ hoặc đang có chồng mà chung sống như vợ chồng với người khác; chưa có vợ hoặc chưa có chồng mà chung sống như vợ chồng với người mà mình biết rõ là đang có chồng hoặc đang có vợ…
Về truy cứu trách nhiệm hình sự: Tội vi phạm chế độ một vợ, một chồng được quy định tại Điều 147 Bộ luật hình sự năm 1999 (được sửa đổi, bổ sung năm 2009) như sau: “Người nào đang có vợ, có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người khác hoặc người chưa có vợ, chưa có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người mà mình biết rõ là đang có chồng, có vợ gây hậu quả nghiêm trọng hoặc đã bị xử phạt hành chính về hành vi này mà còn vi phạm thì bị phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến một năm hoặc phạt tù từ ba tháng đến một năm…”.
Theo quy định tại tiểu mục 3.2 mục 3 Thông tư số 01/2001/TTLT-BTP-BCA-TANDTC-VKSNDTC ngày 25/9/2001, để truy cứu trách nhiệm hình sự về tội vi phạm chế độ một vợ, một chồng thì phải thuộc một trong các trường hợp sau đây: hành vi vi phạm chế độ một vợ, một chồng gây hậu quả nghiêm trọng (có thể là làm cho gia đình của một hoặc cả hai bên tan vỡ dẫn đến ly hôn, vợ hoặc chồng, con vì thế mà tự sát...); người vi phạm chế độ một vợ, một chồng đã bị xử phạt hành chính về hành vi này mà còn vi phạm.
Theo trình bày của bạn, chồng bạn đã bỏ mặc mẹ con bạn từ khi ra nước ngoài làm việc, đây không chỉ là hành vi trái đạo đức mà còn là hành vi phạm pháp luật. Điều 110 Luật hôn nhân và gia đình quy định: "Cha, mẹ có nghĩa vụ cấp dưỡng cho con chưa thành niên, con đã thành niên không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình trong trường hợp không sống chung với con hoặc sống chung với con nhưng vi phạm nghĩa vụ nuôi dưỡng con”.
Điều 115 của Luật này cũng quy định nghĩa vụ cấp dưỡng giữa vợ chồng khi ly hôn như sau: “Khi ly hôn nếu bên khó khăn, túng thiếu có yêu cầu cấp dưỡng mà có lý do chính đáng thì bên kia có nghĩa vụ cấp dưỡng theo khả năng của mình”.
Như vậy, dù chồng bạn chung sống với con bạn hay không thì anh ấy vẫn phải có trách nhiệm cấp dưỡng cho con bạn. Trong trường hợp vợ chồng bạn ly hôn mà bạn đưa ra được lý do chính đáng để yêu cầu chồng bạn phải cấp dưỡng thì chồng bạn phải cấp dưỡng cho bạn.
Ngoài nghĩa vụ cấp dưỡng ra, chồng bạn còn phải có trách nhiệm liên đới trả nợ với bạn các khoản nợ như nghĩa vụ trả nợ phát sinh từ giao dịch do vợ chồng bạn cùng thỏa thuận xác lập (khoản tiền vay để cho chồng bạn đi nước ngoài - nếu có) hoặc nghĩa vụ do bạn thực hiện nhằm đáp ứng nhu cầu thiết yếu của gia đình…, theo Điều 27.
Bên cạnh đó, nếu vợ chồng bạn ly hôn thì tài sản hiện nay của chồng bạn (nếu có) cũng sẽ là tài sản chung vợ chồng (khoản 1 Điều 33). Do đó, trường hợp bạn yêu cầu chia tài sản chung vợ chồng khi ly hôn hoặc chia tài sản chung vợ chồng trong thời kỳ hôn nhân thì bạn có quyền được chia số tài sản của chồng bạn đang có, theo quy định tại khoản 2 Điều 59 và khoản 1 Điều 38.
Để có căn cứ cho việc chồng bạn phải thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng và các nghĩa vụ khác, bạn cần làm đơn khởi kiện yêu cầu tòa án án giải quyết. Hồ sơ khởi kiện bao gồm:
- Đơn khởi kiện (theo mẫu)
- Các tài liệu, chứng cứ chứng minh cho yêu cầu khởi kiện là có căn cứ và hợp pháp (giấy khai sinh của con…)
- Chứng minh thư nhân dân, hộ khẩu gia đình (có chứng thực)
- Các giấy tờ liên quan khác (nếu có)
- Bản kê các tài liệu nộp kèm theo đơn khởi kiện (ghi rõ số lượng bản chính, bản sao)
Tuy nhiên, hiện nay chồng bạn sống ở nước ngoài nên đơn ly hôn phải nộp tại tòa án nhân dân cấp tỉnh nơi chồng bạn cư trú trước khi đi nước ngoài.
Thạc sỹ, Luật sư Phạm Thanh Bình
Công ty Luật Bảo Ngọc, Hà Nội