Xã Hoàng Vân hiện có hơn 4.000 cây trám đen, trong đó 100 cây trên 100 tuổi và hơn 200 cây 70-100 tuổi, tập trung ở thôn Vân Xuyên. Trám đen ra hoa vào tháng 2, quả chín cho thu hoạch vào tháng 7 Âm lịch.
Nhà trồng gần chục gốc trám cổ thụ, ông Nguyễn Thành Vĩnh, 59 tuổi, thành thục hái trám. Trèo lên đứng ở các trạc cây, dùng dây an toàn cố định thắt lưng với thân cây, sau đó dùng sào tre dài hơn 2 m đập vào phần cuống để quả trám rụng.
Trám thường ra quả thành chùm, được mùa mỗi chùm có thể cho một cân quả hoặc nhiều hơn. Quả trám chín màu đen, bên ngoài phủ lớp phấn trắng.
Phía dưới mỗi gốc cây, ông Vĩnh căng bạt, hứng quả rơi xuống, tránh để dập nát. Bạt được căng từ lúc bắt đầu thu hái tới lúc cây hết quả.
Bà Nguyễn Thị Hải nhặt quả trám cho vào rổ, xô nhỏ. Trám Hoàng Vân nổi tiếng nên tới mùa người dân chỉ việc thu hoạch, thương lái sẽ tới từng nhà thu mua.
Mỗi cây trám cổ thụ có thể cho thu hoạch 3-4 tạ quả mỗi vụ. Hàng năm, riêng xã Hoàng Vân cung cấp cho thị trường 50-60 tấn trám tươi. Quả ngon là bên ngoài vẫn còn nguyên lớp phấn màu trắng.
"Ở Hoàng Vân, những cây trám ngon đều được đánh dấu và thường được sử dụng lấy cành để ghép vào cây con", bà Hải nói.
Trồng trám cho hiệu quả kinh tế cao, cây 7-10 tuổi bắt đầu cho thu hoạch 2-3 tạ trái mỗi năm. Giá trám đầu mùa 140.000 đồng/kg.
Trám đen có vị thơm, bùi. Ở Hoàng Vân, người dân chế biến bằng cách om chín, sau đó cho vào lọ ngâm ăn dần. Ngoài ra, trám có thể chế biến thành các món gỏi, xôi, kho thịt, kho cá, làm nem cuốn...
Trong Đông y, trám còn là vị thuốc, trị các bệnh đường hô hấp như ho, mất ngủ, sốt cao, khô môi, khát nước. Cùi trám chứa đạm, chất béo, đường, vitamin, đặc biệt là vitamin C, B1, PP, chất xơ, canxi, sắt, kẽm, photpho, kali, magie...
Việt An