Các xã Chuyên Ngoại, Mộc Nam và Mộc Bắc (Duy Tiên, Hà Nam) có diện tích 28 ha đất trồng sen. Đây là một trong những vùng trồng sen lớn nhất miền Bắc.
Từ sáng sớm, người dân xã Chuyên Ngoại đổ ra ruộng hái sen. Sen thu hoạch trong vòng 60 ngày bất kể nắng mưa.
Lội dưới những tán sen cao quá đầu người, chị Nguyễn Thị Thu, 38 tuổi, cho biết gia đình có 10 mẫu (36.000 m2) trồng sen. Từ cuối tháng 2 âm lịch, nhà chị bắt đầu ươm mầm sen, đến giữa 5 thì thu hoạch.
"So với năm trước, năm nay ít mưa nên sen nhiều hạt lép, ảnh hưởng đến sản lượng", chị Thu nói.
Đài sen ngả sang màu tím là có thể thu hoạch. Cây sen ở đây chỉ khai thác phần đài sen để lấy hạt.
Diện tích trồng sen lớn với hàng cây cao hơn 3 m, người dân khi khai thác phải vừa đi vừa hái để đánh dấu, tránh bị lạc.
Ông Phạm Văn Ngọc cho biết, vào mùa thu hoạch, mỗi gia đình có thể thu hái được 100 kg hạt. "Nếu thuê người hái, phải trả công ăn uống cả ngày là 400.000 đồng một người", ông Ngọc nói.
Với những nơi ruộng cao nhiều nước, người dân dùng thuyền để thu hoạch đài sen, ruộng thấp thì sử dụng bao tải để đựng.
Người dân chở từng bao tải chứa đầy đài sen để đưa về nhà. Sen hái tới đâu được vận chuyển về nhà bóc tách tới đó để hạt luôn tươi.
Nông dân dùng dao để tách hạt sen khỏi đài. Trung bình một ngày, một người có thể tách được gần 40 kg hạt. Lái buôn sau đó vào tận vườn để thu gom.
Sen từ đầm được các lái buôn từ Hưng Yên sang thu mua, đưa về chợ Phố Hiến tiêu thụ. Tại đây, những người buôn bán trong chợ và người già đến nhặt chọn hạt sen to, tròn, mẩy để về tách vỏ sau đó bán lại cho lái buôn.
Sen khi tách vỏ sẽ được để khô rồi đóng gói tiêu thụ.
"Ở miền Bắc, chỉ có người dân TP Hưng Yên chuyên tách vỏ hạt sen thủ công. Mỗi kg hạt sen tươi sau khi tách vỏ, bỏ tâm chỉ còn 500 gram nhân. Sen tươi thành phẩm sẽ có màu trắng, muốn bảo quản lâu chỉ cần bọc qua lớp giấy rồi cho vào tủ lạnh ăn dần", chị Nguyễn Kim Liên, đầu mối phân phối hạt sen cho biết.
Tâm sen sau khi được bóc tách sẽ phơi nắng cho khô tự nhiên rồi mới đóng túi theo đơn đặt hàng, có giá bán từ 200.000 đồng một kg.
Theo y học cổ truyền, tâm sen (còn gọi là liên tử tâm) là vị thuốc Đông y nổi bật bởi tác dụng an thần, trị bệnh mất ngủ, trừ cảm nắng, giải nhiệt.
Ngọc Thành