Với diện tích đa phần là đá tai mèo, cây ngô là cây lương thực chính của bốn huyện vùng cao Hà Giang, nơi đá chen đá, hiếm đất trồng trọt và khô hạn quanh năm. Ngô có giá trị vô cùng quan trọng trong đời sống cũng như phát triển kinh tế của đồng bào vùng cao nơi đây, ngoài làm lương thực, ngô còn dùng cho chăn nuôi, làm mèn mén, bánh ngô hoặc chế biến rượu.
Nếu như du khách quen với hình ảnh mùa xuân cao nguyên đá có màu hồng của hoa đào, trắng của hoa mận, hoa lê, mùa thu là sắc tím hồng tam giác mạch, mùa đông màu vàng rực của hoa cải thì mùa hè lại là thời điểm của màu xanh. Mùa này từ Quản Bạ đến Yên Minh, từ Đồng Văn đến Mèo Vạc những con đường, núi đồi đều phủ màu xanh của ngô.
Thung lũng Đường Thượng đi về ngã ba Lũng Hồ trong tháng 6, với sức sống căng tràn, trù phú tốt tươi hiếm gặp ở các thời điểm khác trong năm.
Trên đỉnh dốc 9 khoanh nhìn về trung tâm xã Phố Cáo.
Từ trên "đệ nhất hùng quan" đèo Mã Pì Lèng nhìn xuống con đường đi tới ba xã biên giới Thượng Phùng, Xín Cái, Sơn Vĩ của huyện Mèo Vạc.
Càng đi vào các bản làng nằm sâu trong vùng lõi cao nguyên đá Đồng Văn, bạn càng thấu hiểu được sức sống mãnh liệt vượt lên từ đá, khắc họa từ chính những cây cây ngô và đồng bào Mông nơi đây.
Con đường uốn lượn như rắn trong màu xanh của những đồng ngô ở Lao Xa.
Việc thu hoạch ngô tùy vị trí địa lý từng huyện, mùa, lượng mưa, độ cao... nhưng thường diễn ra trong tháng 6 và 7. Lúc thu hoạch cũng là lúc lựa chọn ngô giống cho vụ sau, người dân làm công việc đó ngay trên nương, chọn ngô giống xong để riêng đem về treo trên gác bếp.
Vào bất cứ một gia đình Mông, Dao, Lô Lô, Giáy, Pu Péo... nào trên cao nguyên đá Đồng Văn bạn đều sẽ thấy ngô chất đầy trên đầu hồi, dưới mái hiên, hay trong bếp... Ngô thường được phơi 3-4 nắng rồi phân loại, loại tốt để ăn và nấu rượu, làm bánh, loại xấu làm thức ăn gia súc.
Nguyễn Chí Nam