Mưa đá tập trung vào thời điểm giao mùa

- Thưa ông, tại sao 2-3 ngày qua tại Nghệ An, Quảng Bình liên tiếp xuất hiện dông lốc và mưa đá?

- Thời gian qua các tỉnh miền Trung và Nam Trung Bộ nằm ở rìa xa lưỡi áp cao lạnh lục địa nên khá nắng nóng, nhiệt độ phổ biến 24-35 độ C. Đặc biệt, các huyện miền núi phía tây giáp Lào chịu ảnh hưởng kết hợp với một vùng áp thấp nóng nên nền nhiệt độ còn cao hơn.

Nắng nóng, cộng với địa hình ở các huyện Tương Dương (Nghệ An), Tuyên Hóa (Quảng Bình) núi cao, rừng rậm đan xen nhau, là điều kiện lý tưởng cho đối lưu phát triển mạnh, hình thành mây vũ tích gây mưa đá và dông lốc.

Các tỉnh đồng bằng phải vài năm mới có một trận mưa đá. Còn các tỉnh miền núi phía bắc như Sơn La, Lai Châu, Lào Cai, Hà Giang... thì năm nào cũng có. Tại các huyện vùng cao của Lào Cai như Bát Xát, Bắc Hà, Si Ma Cai, Mường Khương, Sapa năm ít một trận, năm nhiều 2-3 trận.

- Thông thường mưa đá, lốc xoáy hay xuất hiện vào thời gian nào?

- Mưa đá và lốc xoáy thường xuất hiện vào thời điểm giao mùa từ lạnh sang nóng (từ tháng 2 đến nửa đầu tháng 5) hoặc ngược lại từ nóng sang lạnh (tháng 10-11). Nhưng tần xuất xuất hiện nhiều nhất là vào tháng 4.

Vào thời điểm này, khi có những đợt không khí lạnh tràn về dẫn đến sự giao tranh dữ dội của hai khối không khí lạnh và nóng, tạo điều kiện hình thành những đám mây đối lưu. Chúng bị đẩy lên cao và khi gặp lạnh sẽ ngưng kết thành đá. Viên đá to đến mức độ nào đó sẽ thắng được lực đẩy từ mặt đất, rơi xuống, tạo thành mưa đá.

Ở các tỉnh miền núi, sở dĩ hay có mưa đá là ngoài điều kiện về địa hình, còn do thỉnh thoảng xuất hiện rãnh thấp trong đới gió tây trên cao (5-6 km). Nếu rãnh thấp yếu sẽ gây mưa rào nhẹ, nếu mạnh thì hay xảy ra dông lốc và mưa đá.

- Lịch sử đã ghi nhận như thế nào về những trận mưa đá, lốc xoáy lớn?

- Tháng 4/1942, tại xã Pha Long, huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai, đã xảy ra một trận mưa đá với cường độ rất mạnh. Hạt đá to bằng quả trứng gà, rơi xuống làm chết người và trâu bò. Đầu tháng 5/1995, tại xã bản Sen, cũng huyện Mường Khương, có thêm một trận mưa đá nữa. Một số cá rô phi thả trong ao cũng bị chết do hạt đá rơi xuống nhiều gây lạnh đột ngột. Khi mưa đá kết thúc, tại một hố trũng người dân nhặt được hòn đá vón cục nặng tới 3,6 kg.

Gần đây nhất, ngày 19-20/11/2006, do ảnh hưởng của không khí lạnh, hàng loạt tỉnh miền Bắc xuất hiện lốc xoáy kèm mưa đá. Vệt mưa đá bắt đầu từ tỉnh Lai Châu, qua Tuyên Quang, về Phú Thọ, Hà Nội, Hải Dương... và cuối cùng là tỉnh Quảng Ninh. Tại Quảng Ninh, lốc xoáy đã giật đổ cần cẩu, làm hàng chục người chết.

- Ông dự báo thế nào về khả năng mưa đá, lốc xoáy trong năm nay?

- Lốc xoáy, mưa đá thường xảy ra trong phạm vi hẹp, với thời gian ngắn, nên dự báo rất khó khăn. Ngay cả các nước tiên tiến cũng chưa thể làm được. Tuy nhiên, chúng tôi có thể cảnh báo mưa đá, lốc xoáy trong các bản tin dự báo hạn ngắn và hạn vừa.

Xu hướng chung, với sự ấm nóng toàn cầu sẽ ngày càng làm gia tăng các hiện tượng cực đoan về thời tiết không riêng ở Việt Nam mà trên toàn thế giới. Nắng nóng, lạnh giá, hạn hán, bão lụt, lốc xoáy... ngày càng bất thường hơn.

Riêng năm nay, theo nhận định của Trung tâm dự báo khí tượng thủy văn trung ương thì số cơn bão ảnh hưởng đến Việt Nam sẽ nhiều hơn giá trị trung bình nhiều năm (trung bình nhiều năm 5-6 cơn bão và áp thấp nhiệt đới). Khả năng sẽ có thời kỳ không mưa kéo dài, hoặc xuất hiện các đợt mưa lớn tập trung 2-3 ngày gây lũ, sạt lở đất đá ở các tỉnh miền núi phía Bắc, hoặc ngập úng các vùng trũng, vùng thấp ven sông suối lớn. Các tỉnh miền núi cần đề phòng lốc tố trong cơn dông do điều kiện địa hình gây ra.

- Không dự báo được mưa đá, vậy người dân sẽ nhìn vào những dấu hiệu thời tiết thế nào để phòng tránh?

- Nếu thấy trời nổi dông gió, mây đen bao phủ bầu trời gần như kín tầm mắt, mây có dạng như bầu vú, rồi dông gió nổi lên mạnh, tạo tiếng ù ù, ầm ầm liên tục thì hãy nhanh chóng tìm nơi trú ẩn bởi có thể xuất hiện mưa đá. Nếu tiếp sau đó có lắc rắc vài hạt mưa rào, cảm thấy nhiệt độ không khí như lạnh đi, thì là mưa đá đang kéo đến.

- Ông có khuyến cáo gì với người dân trong thời điểm giao mùa?

- Đang là thời kỳ giao mùa nên các hiện tượng thời tiết nguy hiểm như mưa đá kèm gió mạnh, sét phóng thường hay xảy ra, nhất là ở vùng núi, khu vực bán sơn địa, khu vực giáp biển. Người dân ở những vùng này cần kiểm tra xem cây to gần nhà có cành khô, mục, hoặc sát mái không, nếu có phải chặt để tránh gãy đổ xuống nhà.

Nhà gỗ, nhà tranh lợp bằng lá cọ, cỏ tranh thì nên đan phên tre thưa nẹp toàn bộ mái để phòng tránh gió lốc đi qua làm tốc mái. Nhà yếu thì 4 phía nên đóng cọc sâu, dùng dây thép chắc buộc vào góc kèo, sau đó níu chắc vào cọc đã đóng...

Hồng Khánh thực hiện